BESTE ORRI BAT

Ixten ari gara urtearen liburua. Gure bizitza bilduman beste argazki bat gehiago ageriko da, duela ez hainbeste ia-ia hutsik zegoen kajoia gainezka egitear dagoelarik. Erlojuaren gurpilak ez daki zer den atsedena eta segundoz-segundo ibilaldiaren amaieratik hurbilago jartzen gaitu. Eta?

Egia esan behar badut, ez nau bat ere beldurtzen iluntasun ezezagunak. Eta ukitzen dugun eguneroko errealitatea hezur mamiraino gozatu behar delakoan nago. Ez dut sinatzen Castelaoren "os vellos non deben de namorarse" ospetsua. Ez nago bihotzeko adiskide izan nuen Juan Garmendia Larrañagarekin, "zaharrok ez dugu planik egin behar" adierazten zuenean. Nahiago dut Jacques Brelen:

Les vieux ne meurent pas,

ils s'endorment un jour

et dorment trop longtemps.

Kajoia argazkiz beteta daukadan arren, ilusioa egiten dit gehiagorekin aberasteak.

Argazkia: Tere Anda

NOLA IRAUNARAZI ILEA?

Ezagutu nuen Abrotano Macho oso gaztetik maiz erabiltzen zuena. Nik xanpu bereziarekin garbitzen nuen ilea. Eta baziren beste zenbait lagun asunak irekitzen jartzen zituztenak, behin hotzituz gero likido harekin buruan igurtzi suabeak emateko. Denok kezka handi batek harrapatuta geunden gure gaztaro urrun bezain inozoan: geratuko al gara burusoil? Aitak duintasunez eta, esango nuke, urguilu puntu batez ere zeraman bere burusoiltasuna, baina niri ez zidan graziarik egiten etorkizunean  antzerako estanpako protagonista bilakatzeak.

Nire bizitzaren aldi hura gogoratu nuen lehengoan telebista aurrean eserita nengoela, merkatal iragarkiek ilea galtzearen kontrako erremedioen eskaintza egiten zidaten bitartean. Ikaragarria, aizu, balizko bitartekoen kopurua! Formula magikoak aurkezten zitzaizkidan, alopeziako etsipenean erortzea saihesten laguntzen bide duten krema, ukendu eta pozima miragarri zenbatezinak, antzinako kalakarien eslogan

berdintsuak erabiliz.

Telebistari begira nengoela oroitu nuen behin Mexikoko egunkari batean irakurri nuena: zure aita burusoila bada, lasai egon, zeu ere izango zara eta. Gainera errotatiboak garbi uzten zuen zein den ilea iraunarazteko sistemarik onena: kutxatxo bat. Ilea erori ahala bertara sartu eta hantxe gordetzea da hoberena... norbaitek kutxatxoa sutara edo zabortegira bota bitartean.

BBC eta PISA

Aurtengo ekainean irakurtzen genuen, BBC Newsen arabera euskal hezkuntza sistema Europa osorako zela eredugarria. Euskaldunok hezkuntzaren bidez berrinbentatzen garela zioen telebista bidezko erreportajeak. Eta hemen aintzazko kanpaiak jotzeari ekin zitzaion sektore askotan. Ez zen gutxiagorako!

Ikasi ezagutzera, ikasi egitera, ikasi elkar bizitzera eta ikasi izatera; horiexek bide dira Unescoren iritziz heziketa aproposerako oinarrizko kontzeptuak eta euskaldunok ei ginen urrezko arautegi hori hoberen ulertu zutenak. Baina...

Orain dator PISA txostena eta adierazten zaigu oso-oso desbideratu eta oker gabiltzala hezkuntza sistema zuzenaren ardatzetik. Eta kopiatu behar dugula Gaztela Leongo planetatik. Eta gure urguilua zaurituta geratu da, oso minduta, zer gertatzen ari den galdetzen diogula gure ego jipoituari.

Non dago bi eszenategi kontrajarri horien arteko marra bereizlea?  Hemen ez du balio "in medio virtus"ek. Dena den, balizko kataklismoaren aurrean  beti gogoratzen dut egoerarik txarrenetatik ere aukerak jaio daitezkeela. Eta bizitza-ibilaldia eragozpenen kontrako lehia bilakatzen dela, aurrera joko bada. Zilbor hesteari begira geratu gabe, arrakastaren biguntasun goxoan ere hobekuntzarako jarrera aktiboak markatu behar du iparra. Berdin-berdin, porrotean. Jantziak urratzeak burua galtzearen hurrena litzateke, hots, betiko galera. Horregatik, etengabeko hausnarketari horren gaineko konbentzimendutik heltzea dagokie pertsonari eta giza kolektiboari,  akzio-erreakzio formula xumearekin.

Argazkiak: bizkaiatalent, noticias gipuzkoa

SANTA BARBARA, EJERTZITOA ETA GINSBERG

Santa Barbara izan genuen atzo, abenduaren 4. Eta kafe baten laguntza ketsu eta isilarekin lerro hauek idaztera jarri nintzen, irudimenak hegan egiten zuen bitartean,  ezinbesteko baldintza dena, hain zuzen, komunikazioaren galaxian inora iritsiko bagara.

Oso berandu heldu nintzen Allen Ginsbergengana. Aitortu behar dut bere ikasle hurbilenen bitartez jabetu nintzela poeta amerikarraren indar eta sakontasunaz. Eta Santa Barbara eguneko goizean berreskuratu dut nire oroimenaren arasetatik antimilitarismoko militante sutsuaren oihu hura: birrin ditzagun ejertzitoak, mutilen negar zotinik entzun ez dadin.

Zertara datorren Ginsberg gaurko nire honetan?

Begira: atzokoaren moduko aspaldi-aspaldiko egun batean ejertzitoaren aintzaren aldeko brindisa egitea egokitu zitzaidan,  nire baitan ejertzito guztien kontrako madarikazioa gailentzen zen bitartean. Eta Santa Barbararen bidez oroitzen dut urtero militarismoaren aurkako nire jarrera. Hain justu, artilleroen festan bat egiten dut are indar handiagoaz Ginsbergen utopiarekin.

Argazkia: wikipedia

ISILTASUNEAN ETA NIRE KABUZ

Gero eta garbiago daukat naturaz gaindiko ezertan sinesteko derrigorrezkoa dela giza arropa guztiaz eranztea. Biluzik abiatu behar da transzendentziarako zubian barrena, ortodoxia kirastuak jota itoko ez bagara.

Ez ditut katiximak behar eta nire barnean bilduta erosoago sentitzen naiz gizakiak interbenitutako tenpluetan baino. Eskarmentuak diost giza eskuak intereseko aireaz kutsatzen duela  bizitza azala eta erantzun ezinezko galderei nire gogoaren (bestalde, zer den ez dakidana) sakontasunetik bakarrik egin diezaieket aurre, isiltasunean. Soberan dauzkat ahoskailu guztiak, anabasa nahastaile besterik ez baitidate ekartzen.

Muga, kortse eta sineskeriak itotzaileak zaizkit, hautaketarako askatasuna ukatzen baitidate. Eta haraindikotasunetik zerbait espero behar badut neuk deskubritu dudalako izango da. Egia erabatekoaren bilakuntzan pertsonen bitartekotza okagarriaren hurrena  egin dakidakeelarik, inork ez nau konbentzituko neure konbentzimenduaren bidez ulertu ez dudanaz. Eta erdi bidean geratzen banaiz, ez da ezer gertatzen; behintzat ahalegindu egin naiz.

Argazkia: Tere Anda

HOMO VIATOR

Ez gara geldi egoteko jaiotzen. Bizidun guztien sena dugu mugimendua, higidurarik eza  hilotzaren islapen hutsa den bitartean. Gaixo ezindu erabatekoak ere mugimenduan ditugu etengabe, barne autopista azkarrean edo ildo estu malkartsuko abiadura motelean. Baina beti bidean.

Azken finean horixe gara gu, homo viator, atsedenik  gabeko bidaiariak, eta bizitzako une guztiak ikasten ematen ditugu, eremu berrietatik edo ohiko bazterrei etekin desberdina atereaz. Badira bi eternitateren arteko egonaldiari trantsitu deitzen diotenak eta garbi dago hitz horren bidez nonbaitetik norabaiterako bakoitzaren bidaia adierazi nahi dutela.

Mugimendua barne aberastasunarekin erlazionatzen dutenen aburukidea nauzue. Izpiritu aberatsa erion ohi du bidaiariak, ikasteko beti prest, balizko eroritik ostera jaikitzeko beti gertu. Bidaia, nahi bada, behin behinekoa izan daiteke, baina ez dio inoiz mugimendua izatezko nolakotasunari uzten. Kanpo edo barne higidura den berdin dio. Inportanteena mugimendua bera da. Bidaiari izatea. 

Argazkia: Tere Anda

HAIZEA ARI DA HILOBIEN GAINETIK…

Raxoiren politikak ezkerralderako bira egin zuen bat-batean iragan asteartean. Trumpek eragin zuen miraria eta peperoen liderrak bularra erakutsi zuen, harro, "Begira, begira... Zertaz kexatzen zarete?" aurpegiratu nahi izan baligu bezala. Eta gu isilik egon behar, ez baitabil guztiz oker!

Kristaleko kolorearen araberako sentsazioek markatzen dute subjektibismoaren oinarria eta munduko zirko politikoari erraldoitu egin zaizkio ipotxak presidente estatubatuar berriarekin. Oraintsu arte ikusitakoarekin, mundua amildegira eramaten ari den burugabekeria politikoa geratzeko esperantzari inork gutxik eusten zion. Trumpekeria nagusitu denetik, ordea, ilundu egin dira zeruko ostarte apurrak. 

Zer gertatzen ari da? Zer esku beltzek ukitu ditu

arrazionaltasunaren zutabeak?  Erantzunen bila gabiltzan bitartean, ordea, eguneroko borrokak segitzen du, zeharo garaituko ez bagaituzte eta ostiralean betiko joan zitzaigun Leonardekin batera kantatu beharko dugu aspaldiko "Haizea ari da hilobien gainetik. Laster etorriko da askatasuna"

Argazkiak: Tere Anda, El Mundo

MARRA GORRIAK

Badago Madrilen gobernua; beraz, hemen bake eta gero aintza. Ez da ezer gertatu, ez da ezer mugitu eta aurrerantz egin zitekeela uste genuenok ahoa bete hortz geratu gara, hamar hilabetetako desproposito erraldoiaren aurrean.

Hirurehun egun joan zaizkigu marra gorriez denetarikoak entzuten. Nork bereak jartzen zituen, zegokion eta ez zegokion esparruetan, hemendik ez naiz pasatuko ozen adieraziz, eta azkenean mapa politikoa irakurtezina geratu zaigu hainbeste arraiarekin. Inork ez daki ondokoak noraino eskaintzen duen zer eta labirinto itogarrian galduta ikusten ditut alderdiak, irabazlea barne.

Marra gorriek joko zelaia baldintzatzen dute . Niri ez zait sekula isolamendua gustatu, nahiz eta batzuetan osasungarri gerta daitekeela uste dezakedan. Baina garbi dago marra irmoek, denek, interkomunikazioa eragozten dutela.
Buru zurrunkeriak, beraz, oso langa gaindigaitza eraikitzen du jendartean eta horrek kalte besterik ez dakar. Zoritxarrez, gero eta esparru itsu gehiago ditugu gure inguruan, aske ibiltzea ezinaren hurrena bilakaraziz.

Argazkia: 123rf

HALLOWEEN VS. HOLYWIN

Defuntuen eguneko  bezpera itzul genezake Halloween izena. Bai, zelta jatorria omen duen ohitura horri nagokio, nire buru eskeman oraindik iragazi ezin izan dudan ospakizun inportatu ganorabakoari. Izpi katodikoetako hodien bilakaera finak sortutako tele aparailu magikoak usadio arrotz horren errealitatea sendotu du gure gizarte noragabean, eta ondorioz kontsumo ergela disparatu egin da.

Eta bere jatorrian ere kristautasunaren eta horren aurreko sineskerien arteko sinkretismo hutsa denari espainiar eliza katolikoaren sektorerik atzerakoienetatik Holywin bataiatu

duten ekintzarekin egin nahi diote aurre. Gehiegi nire ulermenerako!  Hobe litzateke pentsatuko balute nola erakar gaitzaketen hiritarrok modu naturalean, apal eta bizirik.

Ergelkeriari pitokeriarekin erantzutea esaten diot nik horri.  Errainu zerutiarrek sutsu erantzungo ei diote iluntasunaren erreinutik datorrenari eta ondorioa ... Zein izango ote da ondorioa? Garbi dago: alde bateko eta besteko txatxukeria.

ADISKIDEAK, METODOLOGIKOKI?

Aitortzen dut gaztea nintzela autolaguntzarako liburu bat erosi eta irakurri nuela. Bai, badakit hori ez dela bekatu baina egungo perspektibatik begiratuta, arina den arren hustzat daukat bizipen hura nire kontzientzian.

Hasi beharko nuen adierazten liburu guztiak  irakurlearen laguntzarako daudela eginda, modu batean edo bestean energia ematen baitute, zeinu eta intentsitate desberdinekoa bada ere. Baina, behintzat niri iruditzen zait, autolaguntzarako autodefinitzen diren liburuak jatorrizko bekatuarekin jaiotzen zaizkigu, sortzeko unean bertan markatuta.

Nik  hamazortzi urterekin erosi eta irakurri nuena Dale Carnegie amerikarraren "Cómo hacer amigos e influir en la gente" izan zen. Ordurako metodoaren asmatzaile dolarretan milioiduna betiereko deskantsuan zetzan, lur planetan utzitako hilkorrok adiskide eta adiskidetasuna hitzekin jolasten ginen bitartean.

Urteen eskarmentuak diostanez, ordea, adiskide eta adiskidetasuna ezin da buruarekin mugatu. Askoz gehiago da. Gaurko koordenadetara eramanda, adibidez, Facebookeko lagun guztiak ezin daitezke adiskide  izan. Eta hiru ehun orrialdetan adiskideak nola egin sartzerik balego pikutara joango litzateke pertsonaren nortasun erakuslerik bikainena: bihotzaren deiari segitu ahal izatea. Eta adiskideak bihotzekoak dira, ala ez dira adiskide izango.

Argazkia: JMVM

BAKEAZ TEORIZATZEN ARI

"Kantua neure buruari" obran Walt Whitman poeta amerikarrak zioen bakea eta jakintza lurreko gatazkez haratagoko ondarea direla. Lirikarako hain polit datorren aurreko hausnarketa eguneroko praktika zalapartatsuarekin nahasten denean errealitate gordinak harrapatzen gaitu eta, ni bederen, bat nator Whitmanekin, bakea eta jakintza balio ukiezinak diren arren gerra eta ezjakiteaten eraginpeko garroek nora daramaten samur neur baitaiteke.

Bakea arazo bihurtu zen gizakia mundura azaldu bezain laster, eta gizakiaren garapen integralerako oinarrizko osagaia dugun hezkuntzak ajeak ageri dizkigu, gero eta sakonagoak. Bakea eta hezkuntza elkarren ondoan doazen balioak ditugu.

Asteburuko irakurgaia izan dut "Populorum Progressio" entziklika, 1967an Pablo VI Aita Santuak sinatua. Vaticano II.aren ondorioetan egituratua,  bakearen gaineko eskubide unibertsalaz mintzo zitzaigun, gizarte desoreken kontrako ahotsa altxatuz. Ez naiz hain inozo eta badakit literatura eta praxia ez doazela normalean eskutik helduta; gauza bat da pulpitutik solidaritatearen aldeko hitzaldiak egitea eta beste bat garia banatzea. Baina, ene iritziz, bakea zer izan beharko litzatekeen ulertzen joateko Whitmanen idazkietan eta entziklika horren gisako dokumentuetan -ezin dut ahaztu Juan XXIII.aren "Pacem in terris"- murgil egitea ez letorkiguke gaizki. Behintzat, abiapuntu bertsutik aterako ginateke eskubide unibertsalaren bila. 

Argazkiak: JMVM

URRIAK 10

Urriak 10. Zertara zetorren oraindik ulertu ez dudan jai egun batetik abiatu ginen iragan ostiralean eta ezertxo ere esaten didan beste batekin egingo dugu tril etzi.  Larrepanotxa, aizu!  Gaur astelehena. Zorionez, inori ez zaio otu –oraindik!-  bost begitako zubi ofizialik eraikitzea  data absurdu horien artean.

Aisiaren gizarteko zehazkizun gordinei heltzen zaie gero eta modu garbiagoan, harekiko eskubidearen marra nola ematen zaigun eta noraino iristen den bat ere axolarik gabe. Gauza da aisia kontsumitzea, kosta dakigukeenari erreparatu barik. Eta kostuaz ari naizenean ez nagokio bakarrik xahupen ekonomikoari. Bada beste motako prezioa, gero edo lehenago ordaindu behar dena; adibidez, aisiaren gaineko eskubide naturalari giza garapenerako behar bezalako arretarekin ez erantzutea. Eta kostu horren amortizazioak zenbait belaunalditarako hipotekatzen gaitu. Ez da, beraz, gau erdiko ahuntzaren eztula!

REQUIESCAT IN PACE

Demokraziara 1977n salto egin zuten gainerako guztiak bezain zaharra nauzue, politika partizipatiboan.  Urte hartako ekainean zintzotasun osoarekin hurbildu ginen hautestontzietara, gure botoarekin egoera politikoari bestelako eite, ibilbide eta margoa emango geniolakoan. Ilusioa antzematen genuen alderdietan. Berrogei urteren - bi belaunaldiren- buruan gauzak desberdinak dira. 

Enpresa munduan negozio asko desagertzen da bi belaunalditako tartean. Ilusioz beteriko aitzindari ekintzailearen ondorengoek pikutara bidal dezakete lantegia, utzikeria eta bizioz jositako kudeaketa negargarria tarteko. Zanganoek langile-erleen dinamika bizia gelditzen dute, erreserbetatik geratzen dena ahituz, eta enpresak ateak itxi behar ditu. Bi belaunalditan gai ditugu negozioari requiescat in pace jartzeko. Ez dira gauza egoera kalamitosoari buelta emateko eta langileen artean itxaropen eta ilusiozko hazia lehortu egiten da. 

Politikaren munduan antzerako prozesua ematen delakoan nago. Zanganoek eragotzi egiten dute berrikuntza, euren ezintasunaren erantzukizuna auzokoari leporatzen dioten bitartean. Ez dira konturatzen beraiek direla arazoa. Berrikuntzarik gabe ez dago aurrera egiterik. Eta horren ondorioz hautesleok - hiritar arruntok- gara kaltetuenak, geu baikara katearen begirik ahulena. Euren sistemetan, metodologietan, produktuetan eta - azkenean- langileen ontasunean inbertitzen ez duten enpresak ixtera daude kondenatuta. Berdin-berdina alderdiekin: buru-esklerosiak hondamendirik ikaragarriena zabal dezake bi belaunalditan. Eta orduan alderdiak ateak itxi egin beharko lituzke.

Oharra: azken aditza ahalerazkoan idatzi dudala konturatu da irakurlea, alderdiek ez baitute ixteko borondaterik azaltzen. A! Eta PSOEri eskaini nahi diot aurrekoa, ematen ari diren espektakulu esperpentikoa dela-eta.

Argazkiak: Wikipedia eta Tere Anda

ALEA, BAI. ZER EGIN LASTOAREKIN?

Igaro da dena eta ez da ezer pasatu. Ala bai?  Beti bezala, irabazleak irabazi du eta ez dute galtzaileek egin. Inork ez du bere kasillerora berdinketaren zeinua eraman. Gainera ez zuen ezertarako balioko.

Eta orain, nola geratzen da sailkapena? Nork lideratzen du norgehiagoketa? Nori dagokio nagusitasuna jarduera-zelaian erakustea? Joko arauei buruz ba al dakigu gehiago atzo genekienaz gain? Arbelean digituak ageri dira, irudi desberdinak marraztuz, balizko konbinazioen arabera.

Lastoa eta alearen gaineko alegia entzun nion lehengoan

irabazleari, bikaina iruditu zitzaidan hitzaldian. Azalpen metaforatsua txalotzen nion bitartean, ordea, garia izango bada lastoa derrigorrezkoa dugula gogoratu nuen, bata eta bestea elkarren ondoan garatzera baitaude behartuta.  Eta buru argiek etekina ateratzen diote lastoari. Oraingoan ere, ziur baietz.

Argazkiak: EITB, Wikipedia

SANTA RITA, RITA, RITA...

Norbaitek gaizki ulertu zuen esaera zaharra eta "emandakoa ez dela kendu behar" baieztapena bestelako itxura batekin jokatu nahi izan zuen. Norbait hura Rita  (ez santua, baizik valentziarra) sostengatu duen alderdia  da eta  emakume horren ibilbide politiko kirastuan zikindu diren guztiak orain bide bazterrean utzi ditu alkate ohiak, berari inork ez diola adarra jotzen gehituz. 

Bere patrika gizentzen lagundu dion alderdiari agur esan dio  - besteak beste, “espainiarrenganako begirunearengatik” (hori bai narrusendotasuna!) eta bere patrikan eskua sartzen inori ez diola aukerarik emango azpimarratu dio oraintsu arte bere txotxongilo izandako Raxoi presidente gezurtiari. “Ez al zenidaten kargua nire zerbitzuak ordaintzearren eman? Santa Rita, rita…” 

Total, "labienpagá" folklorikoak eztena sartu diela jokaldi zakar eta esperpentikoak  txalotu zizkiotenei, eta muturreko galanta jo die, santa rita bat bakarra dela eta berarekin ezingo dutela argi utziz. “Tori "caloret"!  Rita valentziarra garbi mintzatu da: nork inondik jasotakoa ezin dio beste inork erreklamatu. "Bestela... dantzan jarriko dut mingaina, eta ikusiko duzue zertan amaitzen den pasodoble hau"

Argazkia: el mundo.com

GEZURRETAN MUNDUKO TXAPELDUNAK

Ezagun egiten al zaizu, irakurle maitea, Dana Reizniece-Ozola izena? Niri, egia esanda, zeharo arrotza zitzaidan, nazioarteko prentsara jauzi egin zuen arte. Ministroa da, ekonomiakoa, bere estatuan - Letonian, eta ospe ikaragarria lortu du, xakeko munduko txapeldunari irabazi diolako. Ekonomian ez ezik - diotenez, gainera, politiko ona da- xakean ere goi mailako prestakuntza erakutsi du. Hou Yifan txapeldun txinatarra irabazteko gai izan da ministroa , Azerbaijaneko hiriburuan egin diren norgehiagoketan.

Gure ministro batzuk ere gai lirateke munduko txapelketaren bat irabazteko, aurkeztuko balira. Areago, nahi gabe ere titulua eskura lezakete euren alderdi politikoaren kideek orain arte eskaini dieten sostengua ematen jarraituko balute.

Baina, kontuz,  ez litzateke xakean izango - ez doakie  joko zerebrala- baizik eta engainurako abilezia erakusteko aukera lukeen espezialitateren batean. Demagun, gezurtien txapelketan.

Raxoigandik hasita eta azken ministro/ministro orde/estatu idazkari/ zuzendariraino munduko txapelketa irabazteko harrobi ikaragarri zabala dago espainiar gobernuan. Iruzurti (eta ebasleak) akaberakoak ditugu, berez, eta horiexek dira osagai printzipalak tituluarekin geratzeko. Ez al duzu ikusi, nire irakurle estimatua, zein  begitartea jartzen zaion Raxoiri Barcenas/Rato/Soria/eta enparauri buruzko defentsak egin dituenean? Gezurra igartzen zaio begietan, argi-argi.


Argazkiak: chess.com; el confidencial