BEIZAMAKO UNIBERTSITATEA

Urkiko Arruti-Olazabal sendia 1972an,
Joanixio, Yon, Xabi, Iñaki eta Juanita

Irakurleetariko askok jakingo duten bezala Beizama Gipuzkoako herri txikitxo bat da, lurraldearen bihotzean sartuta, ongi gordeta. Herri bezala erdi aroko deitura den “Universidad” titulua du, hau da, zenbait udalerriren interesak defendatzen zituen herriari dagokiona. Eta Beizamako udaletxearen aurrealdeko inskripzioak harrotasunez adierazten die bisitariei, “universidad” batera iritsi direla.

Goi hezkuntza eskaintzera dedikatzen den erakundearen adierazpenarekin ez nintzela okertu aldez aurretik garbi utzi behar dudalarik, 1972ko maiatzean unibertsitate-karrera Donostiako ESTEn amaitu bezain laster Beizama “Universidad”era zuzendu nituen nire urratsak, prestakuntza partikularrean gorantz egin nahi nuen-eta. Bai. Eta Universidad hartan aurkitu nuen Unibertsitate berri bat, ohiko hezkuntza erregimen eta sistemetatik zeharo urruti zegoena.

Hor naukazue, Urki baserrian, 1972an

 Matrikulatu egin nintzen Urki Fakultateko udako ikastaroetan eta uztailean ekin
nion ikasketa intentsiboari. Goizeko 6ak inguruan jaikitzen nintzen eta kafesnea hartuta, ikas-gela desberdinetatik igarotzen nintzen, normalean nitaz arduratzen zen tutoreak lagun. Hark erakusten zidan –besteak beste- nola gobernatu behar ziren haziendako ehun eta hirurogeita hamar izar nagusiak (1)  Kargaz ongi beteriko eskorgarekin hamaika joan etorri burutu behar nituen gelen eta “campus”eko bazter bateko biltegiaren artean. Eta... Baina, utz dezadan metafora eta noan hizkera errealera, hobeto esplikatuko naiz-eta.

Halaxe da. Berrogei urte betetzen dira, euskaraz jabetzearen aldeko urtetako nire ahalegin antzuari “orain edo inoiz ez” gogor bat bota niola, eta lan-bizitza profesionalera salto egin aitzin euskal sendi batean murgilketa derrigorrezkoa nuela agindu nion neure buruari, inoiz euskaldunduko banintzen. Agindu, onartu eta egin! Patxus Arzamendi adiskide arrasatearrak erakutsi zidan Beizamarako bidea, bera handik igaroa baitzen, oso emaitza onarekin, gainera. Eta horrela, Urki baserrira jo nuen.

Beso zabalik hartu ninduten sendiko kideek: Iñaki, Juanita, Joanixio, Jon eta Xabi. Bost adiskideekiko interakzio zuzen eta jarraikia egundoko hauspoa bihurtu zen niretzat, eta hamaika bider komentatu ahal izan dudan moduan Beizamakoa dut inflexio puntu zoragarria euskararekin bizi izan dudan historian. Oso esperientzia ikaragarri polita gertatzeaz gain, nengoen “zirt edo zart”eko abagune hartan arras erabakigarritzat daukat.  Egonaldi hark mundu berri baterako ireki zidan gogoa. Arruti-Olazabal sendiari esker.

Konbentzituta nago, Beizamara joan izan ez banintz egun ez nintzela euskaldun izango. Beizama “universidadean” lortu nuen nik inongo unibertsitatek eskaintzen ez duen titulua: euskaldunena. Eta horrexek aldatu zidan bizitza.

Argazkiak: JMVM

---

(1) Urki baserrian urte hartan 170 behi zituzten, zenbait ikuilutan banatuta.

Gehiago Beizamako Urkiri buruz: 

https://txemax.blogspot.com/2018/07/ohore-maisuari.html

FRAGA IRIBARNE FAXISTA ETA HIZKERA POLITIKOA

 Fraga Iribarne faxistaren heriotzaren berri izan eta berehala pertsonaiari buruzko lerro batzuk idatzi nahi izan nituen. Baina buruak freno ipini zion bihotzari, “itxoin apur bat” adierazi nahi izan balio bezala. Orduak igaro ahala, nire harridura eta amorrazioa gorantz zihoazen, medioetatik iristen zitzaizkidan albisteen arabera. Eta hara non, bat batean oroitu nuen, duela hogei urte –1992ko maiatzaren 5ean, “Hizkuntza eta politikoak” titulupean Euskaldunon Egunkarian idatzi nuen artikuluxka. Eta espainierara itzuli dut, “para general conocimiento” Hona hemen idazki haren zatitxo bat:

Arias, diktadurako gobernu buruarekin

“El lenguaje político nos acerca siempre una imagen misteriosa. Dicen que son los politólogos los únicos capaces de interpretar esa forma de expresión enrevesada y llena de recovecos. Pero estoy en que ni ellos. En el Antiguo Egipto los escribas eran formados durante años en internados especializados para que reflejaran leyes y documentos oficiales. Ellos, junto a los sacerdotes, utilizaban un lenguaje imposible de ser interpretado por los ciudadanos normales.

Aunque desde los egipcios a nuestros días ha caído más de una tormenta, no han podido éstas erradicar de la nomenclatura política esa cerrazón inescrutable, y para sorpresa de los mortales de a pie, nuestros políticos siguen usando terminología de lo más oscura. Pero hoy en día tenemos una dificultad añadida que en tiempo de los adoradores de Amon-Ra no existía: los medios de comunicación nos hacen sentirnos aún más inútiles en nuestra incapacidad interpretativa.

En ese continuo servicio diario de “comentarios políticos” –de los cuales es imposible librarse si no nos apartamos drásticamente de este mundo- nos enredamos en una confusión tal que nos parece que lo que oímos, vemos y leemos no tiene que ver nada con la pura realidad. Nos hacen llegar mensajes y declaraciones ex catedra que nos desconciertan y despistan sin tregua. Todo vale para confundir al personal”



 

 Fraga hil ondoren, medioetan entzun, irakurri eta ikusi dudan asko eta asko pertsonala despistatzera jokatzen ari zela iruditu zait. Baina nire hirurogeita bi urteek eskaintzen didaten eskarmentutik diokedan bakarra da, Franco diktadorearen kumea zen Fraga Iribarne faxista hil dela. Egiaztapena daukat, berriz,  atzean Legioi bat faxista-kume utzi duela,  bere eskutik elikatuta.

Argazkiak: losgenoveses.net

ZORIONTASUNAREN COCA COLA INSTITUTUA

Txundituta egoten naiz Institutu horrek telebistaren bidez egunero eskaintzen dizkigun lau minututako ikasgaiekin. Marka iparamerikar petoak egokiro hautatutako adituek –Eduardo Punset “saretarra” barne- euren klabeak azaltzen dizkigute zoriontasunean bizi gaitezen. Hara non, gizakiaren helburu nagusiari buruzko bidea erraztuta “bizitzaren txinparta”koei esker!

Emmanuel Mounier frantziar filosofoak idatzi zuen moduan, gizakiok orientazioko utopiaren beharrean gaude, aurrerapen aldera norantz jo behar den antzeman dezagun. Baina Mounierren teorian pertsonalismoari ematen zaio toki garrantzitsua, hau da, pertsonaren balore, historia eta ezagutzaren metafisikari. Eta haren ustez, gizarte garapenak derrigorrezkoa du bizitzak exigitzen duen zoriontasunaz bainatzea. Zailtasuna, ordea, zoriontasunaren definizioan datza. Eta definiziorako askatasunean.

Zer da zoriona batzuentzat eta besteentzat? Utopikoa al da, gizakioi askatasun nahikoa ematea bizitzari zentzua aurkitzen saia gaitezen? Zein da askatasun hori? Noraino heltzen da? Nik uste dudanez, zoriontasuna hemen, lurrean, gizon-emakumeon artean lortu behar bada. Zoriontasunak ukigarria izan beharko lukeela esan genezake, neurgarria, nolabait. Eta hori badakigu ezina dela.

Gizaki izatezko enpresa hasierako proiektuaren garapen osoan datza, errealitate integrala eta humanoa bilakatuz. Eta horretantxe kokatu behar dugu zoriontasunaz ulertzen dugun kontzeptu abstraktua. Askatasun propioan eraiki behar den zoriontasuna, jakina, egoera pertsonal intransferiblea baita. Gizarte garapena Mounierren intrapersonalismoan eraiki behar den ez bezala, zoriontasuna nork bere baitan bizi behar du. Eta instantean bizi izan, gainera, zoriontasuna ez baita denboran finka daitekeen balioa, etereoa baitugu, gizakiarengan kontzientzia piztu zen unetik beretik.

Zoriontasunaren Coca Cola Institutua plazebo bat da, ezertarako balio ez duena eta, okerrago oraindik, pertsonarengana ilusio faltsua eramaten duena. Markaren onurako.

Argazkia: nocturnar.com

LIDERRAK EDO IDEIAK. ZER DA LEHENAGO?

Espainiako sozialistak ideologiari buruzko barne hausnarketa prozesuan bide dabiltza, alderdiaren lema noren eskuetan jarriko ote duten erabakitzeko. Aurreko baieztapenari zalantza puntu bat eman diot, ez bainago ni oso ziur, orain arte aurkeztutako bi hautagaien aldetik egiazko erreflexiorako ildoa ahalbidetzen ari ote den ala, soilik, militantziari leiho mugatua zabaltzen zaion, “biharamunean” kide bakoitzak  bere burua –batez ere ikuspuntu biologikotik begiratuta, gainera- non eta nola koka lezakeen ikus dezan.

Eztabaida sortzen denean –sortu den bezala- “ideiak eta liderra” binomioaren barruan lehentasuna zeri dagokion argitzeko, zerbait ez dabil ongi. Izan ere, eman al daiteke liderrik ideiarik gabe? Edota ba al da ideiak pizterik lider barik?  PSOE gaizki pasatzen ari da eta boteretik erortzeak maldan beherako galera itzela ekar diezaioke, irudika ezin dezakegun moduan.  Sozialistek ez dute bat ere errazik espainiar eskuinak irabazitako espazioa berreskuratzea. Ez nagokio, noski, hautes-espazioari, ez. Hori, azken finean, hautesleen kopuru mugatuari dagokion aldagaia da, zenbakia -hitz batez adierazita- eta formula matematikoak irtenbideren bat eman lezake, eskuinaren higadurarekin batera letorkeena.

 Batere dudarik gabe, sozialistei mingarrien gertatuko zaien galera ideologiarekin zerikusirik duena da.  Eskuinerantz eskoratu den doktrinak nekez berreraikiko du babes-etxea, gaur bere sustraietatik ukituta, munduko botere-korronteen ertzera ekarri baitu egungo sozialismoak bere joko-eremua. Hau da, dinamitatu egin ditu errotik hamarkadetako ohiko diskurtsoa eta lorpenak. Eta espainiar sozialismoa, Europa osokoa bezala,  dialektika kontrajarriko laberintoan dago galduta gaur, inoizko sentsaziorik penagarriena dariolarik. Ez da teoria koherenterik bilbatzeko gauza.

Zer da lehenago, ideiak ala liderra? Nor da gai liberalismo suntsitzailearen ordez gizadiaren elkartasunaren bila abiatu beharko litzatekeen diskurtso mamitsu eta esperantzagarria aldarrikatzeko? Gauden zulo etsigarrian egonda, ezin da bertara sartu gaituzten erantzuleen aldetik inolako formula magikorik espero. Eta ezin da, hain zuzen, magia –sarritan esan dudan bezala- gezurra delako. Erabateko aldakuntza higienikoa behar da, eta horretarako buru argiak dira ezinbestekoak, euren lepoan inongo motxilarik ez daramaten gizon-emakume ausart bezain mugarik gabeko gizartearekiko konprometituak, baldintzarik gabeak. Hain justu, eguneko politikoen kontrako irudia.

Espainiar sozialisten eta, oro har, beste edozein balioren gainetik giza-eskubideen errespetu eta defentsa aktiboaren alde dauden mundu osoko pertsona guztien elkartasunerako lantegiak liderrak behar ditu. Baina balizko horiek teoriaren sustatzaileen artetik aterako dira, egiazko korronte ideologiko suspertzaile eta iraultzailea izango bada. Bihar etziko sozialismoak, edo izen desberdinarekin giza-duintasuna lehen helburutzat har lezakeen ideologiak pikutara bidali beharko lituzke interes ekonomiko, sozial eta erlijioso bastardoak, etnozentrismoak, estatu eta nazioen sakralizazio ortodoxoa, eta gizon-emakumeen garapen askerako behaztopa gerta litezkeen arropa guztiak. Arrosa dalia bilakatu beharko litzateke.

Hori, adiskideok, ez da goizetik gauera gorpuzten. Baina gaur bidean jarriko bagina, hurbilago egongo ginateke xedetik.

Argazkiak: Tere Anda

EUSKONEWS GAZTEA ETA PUBLICO: ERRU GABEKO BI BIKTIMA

Egun gutxitan nire zirkulu hurbileko bi hedabideri buruzko albisteak eman dira, biak zentzu negatiboz jantzita. Arrazoi naturalen batengatik, espezien desagerpen jarraikiarekin lotu dut bi medio horien inguruko zalaparta (txikia, egia aitortzera). Entzun egiten dugu egunero ez dakit zenbat espezie mota behin betiko erauzten direla lurreko azaletik, baina gure gorputz eta gogoan dardara gutxi edo bat ere ez du albisteak sorrarazten.

Ari naiz  Euskonews Gaztea astekari digitalaz eta Público egunkariaz. Euskara hutsezkoa, bata; eta espainieraz argitaratua, bigarrena. Biak, dirudienez, krisi ekonomikoak lurreratu ditu. Eta infernuko krisi horri egun gertatzen ari zaizkigun madarikazio guztien errua egozteko joera hartu dugularik, ematen du lasai geratzen garela. “Krisia mundiala da!” gatz gabeko baieztapenarekin onartzen dugu edozein gertaera ilun, patu horrekin ohitu izan bagina bezala.

Euskonews Gazteak bost urtez ekarri ditu azalera Euskal Herri osoko milaka gazteren iritzi eta ilusioak, berezko duten hizkuntzan. Bat-batean hiltzera kondenatu dute, eta gaurdaino bikain funtzionatu duen ibilgailua bertan behera geratuko da, bide bazterrean abandonatua.  Medio bat gutxiago euskal kazetaritzaren panoraman. Medio apala, agian, baina beste ahots desberdin bat zen boteretsuago eta ohikoen artean. Utzikeria. Público egunkariarekin erabateko desagerpena izan ez den arren,  amaiera laster izango duela dirudi. Espainiar hedabide horrek modu desberdinez ikustarazi digu egoera sozio politikoa azken urteotan. Ekarpen diferentzial hori, oso oker ez banago, historiara igaroko da hemendik gutxira. Mingarria.

Euskonews Gaztea eta Público,  biek euren espazio partikularra irabazi zuten dagokien merkatu naturalean, zerbait diferente eskaini zutelako. Behin eta berriz haizatutako krisiaren biktima erru gabeak ditugu. Eskela txiki batekin gogoratuko zaie. Eta hemen ez da ezer gertatu. Animali eta landare espeziekin bezala, “bi gehiago” izango dira medio horiek iraganeko arasetan, eta guk ez diogu egiazko galeraren arrazoiaz geure buruari galdetuko. Eta patxadaz biziko gara, krisi ekonomikoak jan dituela pentsatuz. Horrela dela uste al duzue?

Argazkiak: 

www.gaztea.euskonews.com

 www.publico.es

JAIETAN GALDUTA

Jaietan murgildurik gaude, auskalo zein sustrai mota duten jai argiz beterikoetan, alegia. Egun gehien bat modu profanoan ospatuta, jaiaren misterioak ez digu, inguratzen duen argiaren laguntzaz ere ezer argiztatzen eta herriak errito, zeinu eta ospakizunak berpizten ditu, zein logika dagokien ez badaki ere.

Baina, baliteke logika tokiz kanpo egotea egungo jaietan, dibertimendu folklorikoak hartu baitu lekukoa ospakizunetan, zein eratakoa den berdin diolarik. Logikarik ezak ez du iparra non dagoen itaundu behar, noraezak ez baitio kezkarik sortzen giza kolektiboari.

Elementu erlijiosoa -estu estuan loturik superstikzioarekin- indarra galtzen joan da, assem habeas assem valeas ospetsua gizartearen goiburu izatera igaro denean. Eguberri jaiaren adierazpena bera ere ezezagutzaren multzora pasatu da eta neguan denez gero ez da oraindik, ipar hemisferioan behintzat, turismoko erakarpen bat bezala saltzera igaro. Baina dena ibiliko da, denbora lekuko.

Garbi dago gizakiok ezin dugula jairik gabe bizi izan, eta zentzu praktikoa -adierazpen ugariko praktikotasuna, hain zuzen- galdu dutenean jaien zentzu artifiziala asmatzeari ekin zaio, batez ere arrazoi komertzialen eraginez. Sentimendu kolektibo inposatuak toki hartu dio, oharkabean agian gizateriaren multzo handi batean, dimentsio kolektiboko esperantzari. Jaiak, edozein, gizartearen bizitzari buruzko islapena dira, gehienetan -beti ez esatearren- artifizialtasunaren paradigma bilakatuta. Eta lehen, seguru asko, gizartearen bizitasuna adierazten zuena, gaur giza kolektiboaren mugimendu induzitua bihurtu da, hots, sustrairik gabeko erakuspen nostalgiko folkloriko balio gabea.

Erlijio arautuen aurreko sineskeriek ospatutako jaietatik erlijioek gorriz markaturikoetara igaro zen, kateari etenik eman gabe. Gizarte planfikatuetan, berriz, jai erlijiosoak desagertu egin ziren eta ideologia diferenteko gogoa eskaini zitzaien jaiei. Gaur eguneko ospakizunetan, berriz, gizaki moderno berriaren planora ekarri dira jai modeloak, eta supertxeriak agindu egiten du kupidagabe, manto arrosa izarrez beterikoak estalia. Hau da, faltsukeriak estaltzen du giza-arrazonamendua, sekula baino indar handiagoarekin. Eta jairik jai gabiltza, zertan ari garen hausnartu gabe.

Argazkia: Tere Anda