BILATU

martxoa 31, 2011

EGIA OBJEKTIBOA ESPAINIAR GATAZKAN


“ La falta de perspectiva, la pasión ciegan al creador, es cierto, pero no ciegan menos a sus jueces puesto que tan parte son éstos en el drama como aquél. Es obvio que en estas enconadas cuestiones nadie miente del todo (ni lo hace a sabiendas) pero tampoco posee nadie la verdad. Cada uno dispone de su parte de verdad. El conflicto español, como todos los conflictos, es un conflicto de verdades parciales (las de los partidos), una madeja tan inextricable que resulta utópico tratar de buscar al hombre que sea capaz de darnos una verdad objetiva total y satisfactoria. Mejor dicho, la verdad-objetiva nunca la reconoceríamos nadie al compararla con nuestra verdad”

Zeri aplika lekioke aurreko lerroaldea? Norbaiti ezagun egiten al zaio mezua? Har ditzagun gaurko egunkariak, entzun ditzagun irratiak eta telebistako albistegi zein tertuliak ikusi... eta asmatuko duzue!

Ba, lerro horiek, espainiar literaturak eman duen goi mailako idazle batenak dira. Eta nire gustukoa delako sarritan jotzen dut berarengana, literatura onak bakarrik eman ditzakeen une goxoak eskaintzen baitizkit Migel Delibesek. Eta goiko hitz horiek “España 1936-1950. Muerte y resurrección de la novela” bere liburutik atera ditut. Valladolideko idazleak 1950 inguruan!!!! izkiriatu zituen ideia horiek. Zertara zetorren orduan?...

“Quiero decir que, si es “imposible escribir sobre tal tema (espainiar gerraz ari zen, “Los cipreses creen en Dios” eta “Un millón de muertos” liburuei kritika eginez) con imparcialidad”, no lo es menos “juzgar esos libros con imparcialidad”. El autor del libro lo escribe con su verdad y los críticos lo juzgan con la suya. De aquí deduciremos no que Gironella esté equivocado o que lo estén sus críticos, sino que pueden estarlo aquél, pueden estarlo éstos y pueden estarlo todos”

Nik ez dut, noski, Delibesen hausnarketa hori Gironellarengatik ekarri.


Argazkia: Carlos Arranz

martxoa 28, 2011

JUAN GARMENDIA LARRAÑAGAREN AZKEN LIBURUA



Juan Garmendia Larrañaga adiskideak bere azken liburua aurkeztu zuen, apirilaren 26an, Tolosako Udaletxean. Makina bat lagun bildu ginen hara, antropologo tolosarrari gure agurra eta zoriona eskaintzera. “Escaparate etno-histórico. Fondo de escritorio/ Agerkari etno-historikoa. Nire paperetatik” da liburu berriaren titulua, eta azaldu behar dut liburua neuri eskaini didala, adiskidetasunaren seinale gisa.

Sarritan aipatu dut Juanen lagun izatea ohore bat dela eta aspaldiko harremana elikatu diogu elkarri, etengabe. Horrek eman digu aukera elkarrekiko konfidantza hazteko eta, ondorioz, gure arteko konfidentziak burutzeko ere. Gauza osasuntsua dena, Juanek maiz azpimarratzen duen moduan, hori bai, marratik pasatu gabe.

Tolosako ekitaldian parte hartu zuen Juan Ignacio Uriaren adierazpenen arabera –eta ni batera nator horiekin- Juan Garmendia Larrañaga hartu beharko genuke Jose Migel Barandiaranen osteko lehen euskal antropologotzat, beste inork baino hobeto ulertu baitu Garmendia Larrañagak euskal arima.

Aurreko aipamen labur hori hoberen egiazta dezakeen lerrotxo bat ekarri nahi dut hona, liburuari hitzaurrea ipini dion Juan Agirrek idatzita:

“Posee un estilo limpio, sin retóricas ni ringorrangos, que sabe crear una atmósfera e introducir un matiz adjetivo en su lugar y momento. Uno aprende de sus descripciones: los movimientos de las manos del artesano, las herramientas y útiles, el vestir abstruso del carnaval, las evocaciones sobre ambientes pretéritos en sus obras históricas... Lo que nos lleva al renacentista Ronsard cuando aconsejaba a los jóvenes que, para escribir bien, se instruyeran en las artes y oficios de herreros, orfebres, cerrajeros etc”












Dokumentazioa, Juan Garmendia Larrañagari buruz:

· Juan Garmendia Larrañagaren obra osoa: http://www.euskomedia.org/garmendia

· Juan Garmendia Larrañaga. Solasean” (Josemari Velez de Mendizabal. Eusko Ikaskuntza.2005)

· Apirilaren 26ko ekitaldiko partehartzaileen hitz batzuk jasotzen dituzten bideoak honako helbide hauetan ikus daitezke, hurrenez hurren, Juan Garmendia Larrañaga, Juan Agirre, Jonan Fernandez eta Juan Ignacio Uria


http://www.youtube.com/watch?v=Y0m81LNlW8Q


http://www.youtube.com/watch?v=A7xNUryL2Yo


http://www.youtube.com/watch?v=mNmXCH_FR-Y


http://www.youtube.com/watch?v=I74A96stZd0


Idazki honetan agertzen den argazkia: Nuria Camio

martxoa 24, 2011

JAINKOAREN LEGEKO HAMAR AGINDUAK. Errebisioa

Beste inoiz komentatu dudan bezala, haurtzaroko ikasketetan erabilitako zenbait liburu gordetzen ditut maitekiro, eta nostalgiarekin ere erlaziona daitekeen ariketa historikoa burutzen dut batzuetan, gure heziketa-ibilbidea nolakoa izan den ez ahazteko.

Lehen jaun hartzea egiteko ikasi behar izan genuen katixima liburuxka berreskuratu dut iragan asteburuan eta errepasatu ditut orriak, “Soy cristiano por la gracia de Dios” aitorpenak sei urteko umearenganaino eraman nauelarik, ziztu bizian.

Eta testua irakurtzen ari nintzen neurrian, zenbait baieztapenen adierazpen arabeskoekin egin dut ostera topo, garaiko moralaren aginduetara erabilitako hitz, esamolde eta ilustrazioek irribarrea lorarazi didatelarik.

Jainkoaren Legeko Hamar Aginduak ilustratzeko eskaintzen zitzaizkigun zenbait marrazki aldatu nahi ditut hona. Horiei begira, adinekook gogoratu egingo dugu zein nolako zailtasunak genituen, esplikatu nahi zitzaiguna ulertzeko. Gazteagoek, ziurrenik, garai haiek behar bezala konprenitzeko izango dute zail.

Honaino nahiko garbi, ezta? Ilustrazioak sei urteko ulermenarekin bat zetozen, eta erraztu egiten ziguten idatzizko hizkien bitarteko mezuaz jabetzea.

Baina zer esan ondoko hauetaz?

Zer zen fornicar? Eta zer ikusirik zeukan hitz bitxi horrek, mutila zapaltzear zituen loreen zelaiarekin? Gainera, zein lore mota zen hura? Nola genekien zein lore zapal zitekeen eta zein ez? Eta bihotz dirdiratsua?

Egia esan, seguru nago seigarren aginduarekin inork ez zuela tutik ere ulertu. Eta horrela eman genuen gero saltoa gu koitaduok “el demonio, el mundo y la carne” hirukote beldurgarriak arriskuz betetzen zigun mundura!

Askoz geroago jakin genuen lore haiek lirioak zirela, kastitate eta birjintasunaren sinboloa. Garaiz esan izan balitzaigu!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Eta nola ulertu, “no desear la mujer de tu prójimo” hori? Sei urterekin?... Ez genekien aingerua gurekin atsekabetua ote zegoen ala –sinpleki- lotan, hainbeste zalantzaren aurrean. Eta mutil hura oso gaiztoa zen, papera urratzen ari zeneko begitarte hari erreparatuz.

A! Eta beste zalantza bat, baita urte batzuk geroago sortua: esakune horren arabera, neskatilak libre al zeuden bederatzigarren agindutik?

martxoa 18, 2011

ANTTON VALVERDE. Hutsa poema.


Antton Valverde elkarrizketatu dut Euskonewserako. Eta nire abeslari kuttunenetako batekin ordutxo pare batez bere bizitza espazioa konpartitzeko aukera eman dit. Aspaldiko laguna dut Antton, eta bere miresleetako bat naiz, hain justu 1969an lehen diskoa atera zuenetik.

Gogoratzen dut, atzo balitz bezala, aurreneko aldiz EP hura disko-jogailuan ipini nuen gaua. Lau abesti ziren eta haietako bat gailentzen zen indar bereziz, bere esan nahiarengatik. “Utsa” olerkiarekin moldatutakoa zen, Antonio Valverde “Ayalde” Anttonen aitak idatzia.

Eta Ayaldek –pintorea ere bazena- Jorge Oteiza lagun zuenari eskaini zion poema, lagun izan arren ez baitzegoen ados oriotarrak euskal sustraia identifikatzeko zuen ideiarekin. Eskultoreak harri zaharrak –kromletx, dolmenak...- goresten zituen bitartean, Ayalde pintore eta poetak euskara defendatzen zuen beste edozeren gainetik.

Gogoratu nahi izan dut gaur, Anttoni esker eta bere aitaren omenez, “Utsa” eder hura:

Euskel sustrai.

Erri onen mamia non dago?

Auxe dok nere ustea:

ez cronlech ez dolmenetan

ez arri koxkor zarretan...

Itxaso-bazter etxetan

ta mendi baserrietan,

oraindik bizirik bañan

Uts sakon illunpetan

estaltzera dijoakigun

izkuntza gurean...

Mendi-mendian otea,

botoi oriaz betea,

Jorge de Oteiza, i aiz,

ola gizonen semea.

Ire malluak ordea,

irudimenezko mallu orrek,

ez tiriki-taukirik

Utsa moldatzeko joak

ezpaitute soñurik...

biotzarentzat baizik...


Anttonekin grabatu ditudan bi bideo txiki ikus daitezke ondoko helbideetan. Lehenean, goiko poemaren zatitxo bat irakurtzen digu. Bigarrenean, berriz, Esteban Urkiaga "Lauaxeta" zenaren "Itauna" poemarako Antton Valverdek berak konposaturiko soinua jotzen digu pianoz lagunduta.

http://www.youtube.com/watch?v=JLblsDP-Arc

http://www.youtube.com/watch?v=VA7Qh1Mngh0

Goiko argazkia: Antton Valverde, Antonio Valverde “Ayalde”ren margo batetik aterata.

martxoa 14, 2011

GOZATZEKO LANABESA DA INTERNET


Interneteko mundua aldatzen doa etengabe. Ozeanorik handiena balitz bezala, bere uren bizitasunak era askotako mugimenduak eragiten ditu han eta hemen, eta egun garen bi mila milioi baino gehiago erabiltzailek sekulako indarrak sorrarazten ditugu, gero eta konplikatuagoa delarik masa itxuragabearen hurrengo urratsa zein izango den asmatzea.

Urruti geratzen dira Interneteko hastapenak eta ez, hain zuzen denboran baizik eta jatorriko planteamenduetan. Atzo balio zezakeena gaur logikatik kanpo egon daiteke, aplikagarritasunik gabe. Gogoratzen dut Kazetaritza Digitalaren gaineko Internet bidezko ikastaro batean ikasgai bat emateraino ausartu nintzela, 1998 inguruan, Eusko Ikaskuntzaren Asmoz Fundazioan. Hasten (eta hazten) ari ginen eta aitzindariek beti dute abantaila lurralde berriak eskuratzeko orduan. Gaur ez nintzateke gai izango, ozeano zabal horretan galdu egingo bainintzateke.

Zer gertatzen ari da Internet? Nola erreakzionatzen dute internautek hainbeste informazio-uhinen aurrean? Gauza al gara eskaintzen zaiguna liseritzeko? Gaiari buruz gero eta gutxiago dakidala da dakidan bakarra, izan ere espazio birtualean zenbat eta urrunago joan gero eta zabalagoak bihurtzen zaizkigu osotasunaren mugak, eta infinitoaren kontzeptua ulergarriagoa egiten dela esan liteke, infinitoa ulertzea ezina dela ez bageneki.

Internet, gainera, izen eta abizeneko pertsonengatik dago osatua eta horiek –hau da, gu guztiok- iragar ezinak gara gure erreakzio eta motibazioetan. Gure ordenadorearen pantailaren atzean parapeteatzen gara eta bertatik zuzentzen ditugu gure ekintzak, akzioko kasuetan, izan ere gerta daiteke mundu birtualean ikusle soil bezala aritzea, interaktibitaterik gabe. Eta ez da internauten kopuru txikia, bakar-bakarrik hartzaile gisa konektatzen direnak, ezelako bizitza-pultsurik apropos azaltzen ez dutenak. Eta erabat logiko eta zilegitzat hartu behar dugu jarrera hori.

Adiskide talde batek fotolog bat konpartitzen dugu, aintzinako erretratoekin. Berrogeita hamar bat kide gara, eta teorian denok jasotzen dugu erregulartasunez bidalitako argazkiaren gaineko informazioa. Hilabetetan heren batek gutxi gora behera azaldu du keinuren bat, argazkia jaso duela adieraziz eta fotologerako komentarioren bat gehituz. Besteek? Fotologa kudeatzen duenak eskari zuzen bat bidali berri die berrogeita hamarrei, arren mezua iristen ote zaien adieraz dezaten. Emaitza: hiru laurdenak erantzun du. Beraz, hogeita bost lagun hartzailerengan ez du Internetetik jasotakok erreakziorik sorrarazi, estatistikarako mesedearen eske atean jo zaion bitartean. Kolektibo zabala, beraz, fotologean pasibotasunetik ari dena. Berriro azpimarratzen dut: guztiz ulergarria. Eta erantzun gabe geratu den beste herenari, ez al zaio ezer heltzen? Izan daiteke helbide elektronikoa beste bat delako edo, sinpleki, mutu jarraitzea nahiago dutelako. Horien isiltasuna ere erabat justifikatua dago.

Gozatzeko lanabesa da Internet.

martxoa 09, 2011

MEDIOEK ERE TORTURA DEZAKETE, ISILTASUNAREKIN


Estrasburgoko Epaitegiak espainiar estatua kondenatu du, torturak direla-eta. Hain zuzen ere, 2002an detenitutako Aritz Beristain gazteak jarritako salakuntza ez ikertzeagatik etorri zaio espainiar estatuari zigorra, eta bigarrena da epe laburrean ezarri zaiona, bietan isun ia sinboliko batekin erantzun beharko duelarik.

Batzuek zalantzan jartzen dituzte torturak. Existitzen diren ere ukatzen dute beste askok, ez dagoenik jakitea posible balitz bezala. Hainbatek ETAren inguruko guztia desagerrarazteko edozein metodo zilegi dela defendatzen dute. Nik ez dut ukatuko ETA dela Euskal Herriak duen arazo larrienetakoa. Eta horretaz zer pentsatzerik eman zidan, herenegun telebista kate batean ikusi nuen iparramerikar telesail horietako batek, non irakiar terrorista bat atzeman zuten AEBetan, eta Al Quaedako terroristekin eta euskaldunekin elkar aritzea egozten zioten. Filmean irakiar gizaraxoa, ziega ilun batean atxilotua, jipoiarekin mehatxatu zuten amerikar agenteek, lasai asko. Eta mehatxu horiek mamu ilun hurbilak esnarazi zizkidaten, izan ere –ongi dakigun bezala- errealitateak samur gaindi dezake fikziorik apainduena.

Tortura egunez egun irabazten doa sofistikazioan eta igarrezintasunean. Eta metodoak “aplikagarriagoak” bihurtu dira, zalantzarik gabe. Ni ez nago zalantzan tortura egiten denaz, hemen eta mundu osoan. Nahiz eta frogatzerik ez dudan. Ez dela torturatzen dioenari gertatzen zaion bezalaxe.


Tortura salagarria den bezalaxe, ordea, komunikabideen planteamendu lotsagarria ere salatu behar da, izan ere medioak gizarte zibilaren oihartzuna barreiatzeko plataformak dira (edo izan beharko lukete) Eta torturari buruzko kasuetan ez da horrela gertatzen. Eta frogatara atxikiko naiz.

Nork ezagutarazi du Estrasburgoko Epaitegiaren azken erabakiaz? Google-en bitartez bilatu dut “tribunal estrasburgo tortura estado español” idatziz. Hona hemen, bilatzaileak emandako erantzuna, albisteak eskainitako medioak agertu zaizkidan ordenan: Deia, Insurgente, Gara, Jurisprudencia Gratis, Noticias de Navarra, Gareskoauzalan, Stoptortura, Meneame, Grupo Tortuga antimilitarista. Horiexek dira. Zenbatekoa da medio horien irakurle kopurua?

Non daude zerrenda horretan, bortizkeriaren arrastorik txikiena gure kaleetatik desagertzea (ni naiz aurrena hori defendatzen duena) aldarrikatzen duten Euskal Herriko beste medioak? Non El Pais guztiz demokrata hori?... Aipatzen ez ditudan besteak ez nuen aurkitzea espero.

martxoa 05, 2011

BADIRA POLITIKO ONDRATUAK


“Politiko ondratuak ere badira, noski!. Nik batzuk ezagutzen ditut. “Karrera” egiten ez duten horietakoak dira. Eta normalean ez zaizkigu medioetan ateratzen. Horregatik, politiko ondratuen artean espezimen zintzoa antzematea oso zaila da”

Horrela hasten da nire adiskide bat bere diskurtsoan, eta ahobero samarra dela esaten diodanean, bere erretolikarekin segitzen du, zaku bertsuan –gutxi balitz bezala- sindikalistak ere sartzen dituelarik. Ez dakit zenbat arrazoi eta adibide ematen dizkidan, zuzen dagoela frogatu nahian, baina –hala ere- ez nau guztiz konbentzitzen. Politiko honen eta haren ekintza frogatuak jartzen ditu bere teoriari eusteko, eta –aitortu behar dut- askotan ados egon behar dut berarekin, kasuak oso argiak baitira, edozein pertsona normala lotsaz estaltzen dutenak. Dena den, ohorearen lau puntu kardinalak oraindik ere ongi bereizten dituzten politikoen kopurua handiagoa dela uste dut, norabideko zentzumena eta lotsa erabat galdu dutenena baino.

Baina gertatzen da, politikako zirkoan duintasuna zer den ez dakitenen indarra gero eta handiagoa dela, eta gizartearen oinarrizko balioak hanka artetik pasatzen dituzte pertsonaia horiek, inboluzio etikoa ahalbidetuz, maila guztietan. Inork ezin du irudikatu noraino hel gaitezkeen abiadura honetan, alderdi eta kolore guztietako gizon-emakumeak inplikatuta agertzen direnean ustelkeriazko auzi lotsagarrietan.

Zoritxarrez gertatzen da, politikako zirkoan duintasuna zer den ez dakitenen indarra gero eta handiagoa dela, eta gizartearen oinarrizko balioak hanka artetik pasatzen dituzte pertsonaia horiek, inboluzio etikoa ahalbidetuz, maila guztietan. Inork ezin du irudikatu noraino hel gaitezkeen abiadura honetan, alderdi eta kolore guztietako gizon-emakumeak inplikatuta agertzen direnean ustelkeriazko auzi lotsagarrietan.

Eta bitxiena da, botere juridiko, legislatibo eta ejekutiboa –hau da, gizartearen lehentasuna bermatu beharko luketen estatu botereak- ordezkatuta izan direla, botere politiko, ekonomiko eta mediatikoarengatik. Horren ondorioz, haien artean maneiaturiko konpota higuingarrian denetarikoak ikusteko prestatu behar gara kaleko hiritarrok, orain hurrengoan PP eta PSOEren ados jartzearekin gertatu den bezala. Zertan ados? Akusaziopean diren pertsonak maiatzeko hauteskunde zerrendetan sartu ahal izateko. Ezker-eskuin!

martxoa 03, 2011

TRINCADO ETA VITORIA: BIZITZA BATEN HISTORIA, ESKUTITZETAN



Beste bi eskutitz jaso ditut BEHIN IZAN ZIREN blogera. Biak Jesus Trincadok bere adiskide Marcos Vitoriari igorrita, 1940ko azaroan, bigarrenak data zehatzik ez daukan arren. Sasoi horretan Trincado bisita baten zain zegoen, hain zuzen Argèles sur Mer kontzentrazio esparrutik alde egiteko. Eta lortuko zuen, 2000ko “Bizi izan juat” nire liburuan Trincadok berak azaldu zuen bezala. Euskara erabiltzen du, Marcosi igaro nahi dizkion mezuak ezkutuago gera daitezen.

Lehen eskutitzari Marcosek egindako erantzuna iritsi ez bazaigu ere, bigarrenean antzeman daiteke hark erabaki bat hartu duela, eta lanean hasi da, dirudienez Toulouse ondoko baserri batean. Aurreko gutunetan maiz azaldu zaigun Mexikoko helburua desagertu da bi lagunen arteko komunikazioan, eta orain –balizko aukera bezala- Buenos Aires agertzen da. Idazten dio Trincadok: “Nos hemos enterado de algún propósito que parece tener el Gobierno Vasco o sus elementos para conseguir la evacuación de 12.000 vascos a Buenos Aires... Una vez allí (permíteme que salte a ello) tuviéramos la colocación de Gárate (bicicletas y fábrica de automóvil del estado) con seguras posibilidades y también Celes...”

Jesus askoz ameslariagoa da Marcos baino, eta lerro hauek idazten dituenerako Marcosek erabaki du bere etorkizuna Frantzian dagoela.

Marcosen ofizio berria dela-eta, Trincadok marrazki pare bat bidaltzen dizkio bigarren eskutitzean.


BEHIN IZAN ZIREN: http://behinizanziren.blogspot.com/