ZERGATIK JOTZEN DUTE KANPAIEK?

Denbora pixka bat eskaini nion San Pedro plazatik telebistan zuzenean jasotzen genituen berriak ikusteari. Hainbat katearekin konektatu nuen, eta, oro har, aukeratutakoa nor izango zen jakin aurretik, antzekoak ziren estudioetako iruzkinen erritmo eta mota. Gero aldatu egin zen, katearen arabera. Irekienek berriarengan aurreko Aita Santuaren profila antzematen zuten. Eremu “nazionalekoek”, aldiz, aukeratutakoaren ama espainiarra dela nabarmendu zuten Normala.

Baina gaur beste zerbaitera nentorren: ezagutu nuen lehen Aita Santuaren erreleboa, Joan XXIII.arena izan zen, 1958an. Herriko parrokiako kanpai-jotzeak ekarri zigun berria. Une hartan gainezkatu gintuen haur-euforian, Espiritu Santua uso baten itxuran igarri genuen San Pedro basilikaren gainean, hegaz. Gaur, inozotasuna galduta,  badakigu gauzak ez direla horrela.

Eta plasma-pantailaren aurrean nire besaulkian eroso eserita, lo egitea eragozten dien aitzakiarekin egungo gizartean ezkilak isilarazi dituztenen kontra jarri naiz. Ez dago komunitatearen bizitza erregulatzeko dorretik kanpaiak astintzea bezalakorik. Gaur, aita santuaren aldaketaz gain, herriko futbol taldearen garaipena (edo porrota) iragar liteke, ospitaleko familia-mediku berriaren izendapena, eskola publikoan irakasleen greba bertan behera utzi izana edota Herri Urratserako autobusaren irteera. Proposatzea da kontua, eta horixe egiten dut hemendik.

Argazkia: National Geographic

EMILIO GUEVARAK ARAZO BAT DU

 “ETAk lortu ez zuena, euskarak egin du, eta Logroñora etorri naiz bizitzera” Hala nabarmendu du kazetariak Emilio Guevara Arabako diputatu nagusi ohiari egindako elkarrizketa. Kuriositatez irakurri dut publikatutakoa, ez politikari ohia —hala izaten jarraitzen duena, barreratik bada ere— zuzenean inporta nazakeen edozertan erreferente delako, baizik eta euskarak erbestera zergatik behartu zuenari buruz zer zioen jakiteko. Eta egia esan, Guevaratarren etxean arazo bat zegoela ulertu dut.

Lehenik eta behin, Don Emiliori esan nahi diot nire bilobarekin egunero ikastolara joaten naizela eta euskaraz adierazi eta ikasteko gai diren  jatorri geografiko ezberdin eta urruneko dozenaka neska-mutiko ezagutzen ditudala. Beren seme-alabak A ereduan matrikulatu dituzten gurasoak ere ezagutzen ditut; euren eskubideen barruan daude, noski, nahiz eta pena pixka bat ematen didan seme-alabek bi hizkuntza ofizialak erabili ahal izateko gurasoek aukera aprobetxatu ez jakiteak.

Guevarak bere bilobak «euskararekin oso arazo larriak» zituela dioenean, lerro artean irakurtzen ari naiz arazoak izan zituela beste irakasgaietan ere. Agian oker nabil. Baina Euskal Herrian «oso zaila da ama-hizkuntzan ikasteko plaza aurkitzea” baieztatzeak  —bereziki familia bizi zen bezalako hiri batean— nahikoa bilatu ez dutela esan nahi du... edo beste arrazoi ezkutu bat dagoela Euskaditik alde egitea justifikatzeko. Guevara jauna: berriro dezepzionatu nauzu. Arazo bat duzu... Logroñoko zure etxean.

Argazkia: Internet

PSIKIATRIAREN BIDE BIHURRIAK

 

Nire liburutegian leku gehien hartzen duten egileetako bat Sigmund Freud da. Hau inongo lotsarik gabe esaten dut, nire "pleistozeno" partikularrean bere sare teorikoan harrapatua geratzeaz gain arren, austriarrarekin harreman afektiborik edukitzetik urrun nago,  ikasle gisako nire bizitzara gutxi gora beherako modu erabakigarrian sartu zela izan ezik. Eta onartzen dut noizean behin bere liburu batzuk berrirakurtzen ditudala, 1960ko hamarkadaren amaierako datak daramatzatenak. Ziurrenik, nire garai  samur hura gogoratzearren.

Bistakoa da zientzia izugarrizko abiaduran eboluzionatzen ari dela, eta psikiatria ez dago atzean. Bere bilakaeraren fase konkretu batean, terapia askatzaile bat izatetik gaixoa atzeman eta menderatzen saiatzera igaro zen, praktika hori askapena baino sinple eta errazagoa baita. Ez dut esaten ikuspegi hori ohikoa denik, baina egia da psikiatrek ahalegin handia egin behar dutela oreka etikoa mantentzeko.

Zoroetxeak ezagutu ditugu, erraz sartzea eta irtetea oso zaila zen tokiak. Hasierako psikiatriaren teoria eta praktika eredu horretan oinarritzen zen. Gaur egun, zientziak gaixotasuna pertsona bakoitzaren egoerara egokitzeko aukera ematen du,  horrek tratamenduan eragiteko aukera ahalbidetuz. Gainera, zaintza sanitario eta farmakologikoak jarraipen zuzenagoa eta pertsonalizatuagoa eskaintzen du.

Hala ere, praktika psikiatrikoen aurka ageri direnak ulertzen ditut, normalean euren azalean negatiboki bizi izan dituztelako. Horrek psikiatren etengabeko birziklapena gaixoaren tratamendua bezain garrantzitsua edo areago dela berrestea garamatza, lanbide guztietan gertatzen den zerbait, alegia. Argazkiko mezuak erakusten duena adieraztea, ordea, gehiegizkoa iruditzen zait.

Oharra: astetan egon ondoren idakiño hau argitaratu baino apur bat lehenxeago hormako pintada garbitu dute.

KANDIDO BAINA INOZO IZAN GABE

 

Duela hamarkada batzuk irakurritako liburu bat berrikusteko aprobetxatu ditut azken jai-egunak, eta horren bidez gehiegizko baikortasuna ez dela inoiz komenigarria gogoratu dut; bizitzari ezkor izan gabeko eszeptizismo puntu batekin heldu behar zaiola dago idatzita liburuan. Voltaireren “Kandido”z ari naiz, ikasle garaian jada irakurtzen genuena... baina gero ahaztu genuena, bizitzako hainbat gauza bezala.

Kandidorekin idazle frantziarrak erakusten digu ezin dugula funtsean mundua aldatu, gu bezalako jendez inguratuta gaudelako, helburu desberdinak ditugun gizabanakoak, alegia. Indarrak ez dira inondik inora konbergenteak, eta gogorren bultzatzen duenari mesede egiten dion kaosa da azken emaitza. Hori dela eta, Voltairek proposatzen du bere eleberriaren izaera inozo eta baikorragoko pertsonaia arrazionalagoa bilakatzea, etengabeko antsietatean bizi ez dadin, mugagabe jazartzen duten etsipenen ondorioz.

Arrazoiaren itzaletik etorkizunari begiratzen dion pertsona bihurtuko da Kandido, baina zama ezkorrik gabe. Eta beti atsegin ezin dugula, baina beti atsegin izaten saia gaitezkeen Voltaireren planteamendua garai bateko inozo izan zenaren bihotzean grabatu zen. Esan behar den arren, Voltaire ez zela zehatz-mehatz diplomaziaren eredua, eta bere iharduerarekin bere buruari ezin konta ahala etsai ekarri zion. Tira, horixe, predikatzea gauza bat da eta garia ematea beste bat.

Argazkia: ethic

ASTE SANTUKO ATARTEAN

Gaur zortzi amaituko den aste bat hasten dugu, agertoki berean gure gizartean elkarren kontrako bi errealitate daudela erakusteko balio duena. Gizonek eta emakumeek jarrera kontrajarriak mantendu ditzakegu, normaltasun osoz.

Aste Santuak elkarren kontrako erreakzioak pizten ditu, tradizioa nagusi den eta hutsala sakrifikatzeko prest ez gauden gizarte batean. Badirudi jendeak, bizirauteko, gure existentzia osatzen duten kontrako poloak aintzakotzat hartu behar dituela. Eta Aste Santuak, gero eta ingurune laikoago batean ulertzen zaila den bere erritualarekin, polo horiek adierazten ditu, elkarbizitzen ditu. Ezin duzu hau ulertu animalia kontraesankorrak, agian -gainera- nortasun bikoitzaz hornituta garela sinetsi gabe. Agerikoa da gaur hasten den astea ezin dela ulertu bere alderdi soziologikoa kontuan hartu gabe, alderdi erlijioso hutsetik haratago, aldiz, diodan bezala, gero eta artifizialagoa.

Behin irakurri nuen Aste Santuaren egungo garapena kaleko ospakizun gisa -ez dut erlijio ospakizun idatzi- homogeneizazioaren, identitatearen hauslearen aurkakoa dela. Ados nago globalizazioak deserrotzea ekarri duela, eta datozen egunotan ohikoak diren manifestazio batek gurea gehiago baloratzeko aukera ematen duela. Ulertzea zailena iruditzen zaidana da, ordea, tradizioaren erakustaldiko parte-hartzaileak ziztu bizian alde egitea kasuan kasuko hondartzara, zibilizazio berriaren «zaratan eta bekatuan» murgiltzeko.

Argazkia: Deia

DON BILDUR

Gonzalo de Berceo poetaren garai apur bat beranduagoetara garamatzan erreferentziazko lekua den San Millaneko Errejaren milurtekoaren ospakizunean gaude murgilduta. Erdarazko poesiaren aitzindari izan zen Berzeoko literaturagileak euskara ezagutzen zuen, bere olerkietako zenbait hitzek egiaztatzen duten moduan. Horietako bat Bildur da, Don Bildur bataiatu zuen irudia, "Sant Salvadorko Priorea eta Ubert Sakristaua" izeneko poeman, "Andra Mariren Mirariak" zabalagoan dagoena.

Priorearen eta sakristauaren arteko gogo-egoerari Don Bildur izena eman zion poetak: gertatuko zenaren beldurra. Pertsonengan etengabe errepikatzen den egoera da beldurra, neurri handi batean edozein zirkunstantziaren aurrean dugun erreakzioa baldintzatzen duena. Beldurra pertsonen eta herrien patuak zuzentzen dituen motor indartsua da. Eta ingurukoen borondatea bereganatu nahi dutenek erabiltzen dute beldurra, normalean kalte egiteko.  Gizartea beldurraraztea bere menpekotasuna lortzeko ezinbesteko urratsa da.

Egungo egoera politikoan lasai egoteko ahalegina egin beharko genuke. Ezin dugu beldurrik izan. Jazartzen gaituzten munstroek beren ahuleziak dituzte eta haien sekretua ezagutzen dugula jakin behar dute. Ez daukat haiek garaitzeko formularik, baina dudarik gabe oinen azpiko hilobia are gehiago zulatu baino ez dugu egingo beldurrez.

Argazkia: Garraisia (E. Munch)

ITXAROPENEKO KITA

Koadratuezina nola koadratuko den argitu gabe, orain Bruselatik beste tinglado batean sartzen gaituzte, nire harritzeko gaitasuna gehiago iluntzen duena. Galdetzen diot irakurleari: diru-sarrera berdinekin, armen gastua handitzeko eta gastu sozialeko aurrekontua ez murrizteko formula zein den azalduko didan inor ba al dago? Magoak behar dira truku horretarako. Pentsatuko al dute, agian, ministerioetako aholkularien kopurua murriztea? Asko diren arren, ez dut uste nahikoa izango denik “defentsa”ko hobekuntzak adieraziko duena orekatzeko - hori eufemismo hori: defentsa! Zorpetze handiagoa – nork utziko du dirua?- liteke formula magikorako bidea. Ai ene,  gure bilobei geratu behar zaien panorama! Bizi guztirako zorrarekin… eta gainera derrigorrezko soldadutzara, baita neskak ere, noski, genero berdintasuna dela eta.

Eta aldi berean Eropako Ursula dator eta kit-a prestatzen joateko abisatzen digu. Esaten dut nik, bada: sustoetarako ere ez dugu irabazten! Eraso armatuaren balizko aukerari aurre egin behar diogu, eta badirudi azken hirurogeita hamar urteotan –Spaak eta besteek Europa politikoa erditzea erabaki zutenetik–  sortu dena munstro aseezina eta alferrikakoa baino ez denez, “kitetu” egin behar gara, beste erremediorik gabe.

Dagoeneko pentsatzen ari naiz zer prestatuko dudan, itxaroten gaituen behartutako konfinamenduan orduak luzeak egin ez dakizkidan. Ez dut xehetasunik emango, irakurleek niri kopiatu eta superrak kolapsatu ez ditzaten. Barregarria izango litzateke etsaien erasoak nire kiterako gaiak erosteko ilaran  txanda itxoiten harrapatzea!

Argazkia: SER