SAIAKERA-AKATSA

Hausnarketa une bat heltzen da bizitzan, ordura arteko nor beraren bidea zuzena izan den ala ez galdetzeko. Hori hamabost, hogeita hamar edo hirurogeita hamar urterekin gerta daiteke. Batzuek diotenez, etengabe egin beharko litzateke autoazterketa, horrela, zuzendu beharreko zerbait izanez gero, ez bailitzateke ahalegina hain nekosoa jazoko.

Badirudi gazteak ez direla horren gisako itaunak egiteko zaleak. Eta arrazoia agerikoa da: eskarmentu eta ezagutza gutxikoak dira artean, ez dute aukera desberdinak alderatzeko abagunerik, eta azken helburua urrin geratzen zaie. Noski, badira salbuespenak eta egindakoa zuzentzeko beharra agerikoa duten kasuak. Arrazoiren batengatik, okerregi garatzen ari den zuhaitz txiki baten antzekoa da. Bere hazkuntza zuzendu behar du -edo  behar diote zuzendu- egunen batean itzala eta aterpea eskainiko baditu.

Antzeko zerbait gertatzen da adinekoekin. Bidaia asegarria izan den ala ezeko galderak ondoeza, atsekabea eta etsipena sor ditzake. Horregatik, askok saihestu egiten dute galdetzea. Zuhaitz zahar, abandonatu, korapilatsu eta bihurrituaren antzekoa da, jada irtenbiderik ez duena.

Nolanahi ere, uste dut ona dela gazteak autoerregulazioan heztea, agian guri aspaldi kontzientzia azterketaren gisa proposatzen zitzaigun bezala. Saiakera-akatsaren teknikaren antzeko zerbait, gizon edo emakume gisako jokabideari aplikatuta.

Argazkia: Ekain

FAXISMOA ONGARRITUZ

Egunero esnatzen gaituen faxismoaren aurrerapena azken hamarkadetan bizi izan ditugun ideal demokratikoen oinarria ahultzen ari da. Gogoratzen dut,  diktadorea hil aurretik, lankide karlista sutsu batek behin esan zidala: "Orain arte, faxistok gu geu izan gara. Aurrerantzean , denok izango gara". Eta arrazoia zuen, jeneralaren heriotzarekin, faxista izatearen salaketak espektro ideologiko zabaletik etorri baitziren, espazio politikoa okupatu nahi zutenei zuzenduta.

Berriz ere, haize kirastu batek jotzen digu, oraingoan sare sozialen eta pentsatzeko eta jokatzeko modu ezagun batekin lerrokatutako komunikabideen konplizitateak areagotua. Fenomeno globala da hau, beti kutsakorra boterearen esparru ilun eta gaindiezinenetatik. Eta erabakiak hartzeko gaitasuna duten gune horietako bakoitzak nahi duenean manipulatzen gaitu. Noski, manipulatuak izatea, askotan gure baimenarekin, ongarri bikaina da gure bizilagunenganako eta dagokigun gizartearekiko axolagabekeria osoan haz gaitezen, inolako gainbegiratze demokratikorik gabe. Horrela, faxismoa berriro nagusitzen da... agintari klase anonimoek nahi duten bezala.

Faxismo kultural, ekonomiko eta soziala botere politikotik ezartzen da, eta horrela munstroek hazten jarraitzeko beharrezkoa duten zirkulua ixten diegu.

ANTZERKIA DENONTZAT

Gure antzerki taldearen emanaldiaren ostean teloia itxi da, gaur, hogetahiru urteren buruan lehen aldiz, Bergaran. Kostatu zaigu mahon-hirira iristea —nork daki zeintzuk diren bertako kultur programatzaileek orain arte beren eskaintzetan gure taldea ez sartzeko izan dituzten arrazoiak—, baina madarikazioa hautsi ondoren, saio bikoitz batekin ospatu nahi izan dugu Bergarako gure bataioa.

Orain 2003ra salto egiten dut eta jatorrizko Doke ikusten ari
naiz eszenatokian, gaur egun antzerki inklusiboa deitzen dena ordurako kontuan hartzen zuena; hau da, desgaitasuna duten eta ez duten pertsonak antzerki-sorkuntzaren etapa guztietan integratzea bilatzen duen arte eszenikoan ari ginen, pasibo zein aktiboki . Eta gaur egunera arte, horrela funtzionatu du taldeak poztasunaren iturria bilakatuz.

Bergarara itzultzen naiz, eta larunbat honetan taldeak publikoarekiko duen konpromisoaren esparrua zabaldu nahi izan du. Darío Fo-ren "Hemen ez du inork ordaintzen" antzezlanaren ohiko emanaldiaz gain, Dokeko kideek beste saio bat eskaini diote ikusmen arazoak dituen talde bati. Egoera horietan bizi diren zenbait lagun, beren laguntzaileekin eta Gurutze Gorriko langileekin batera, eszenatokira igo dira hango giroa entzuteko, ukitzeko, usaintzeko... hitz batean esanda, antzezlanak eskaintzen duena ulertzeko. Saioa oso aberasgarria izan da aktoreentzat eta publiko berezi honentzat, horren ostean ohiko emanaldia beren eserlekuetatik jarraitu ahal izan dutenak, eszenatokian gertatzen ari zena konprenituz.

Beste behin argi geratu da artea inhibizioak gainditzeko eta gizarteratzea sustatzeko bitarteko ahaltsua izan daitekeela. Espero dugu ildo honetatik intziditzea. Prest gaude. Guregatik ez da geratuko.

Argazkiak: Doke Antzerki taldea (JMVM)

ENAREN ITZULERA

 

Poetak idatzi zuen enarak itzultzen direla. Horrela esanda, oso litekeena da uda honetan ikusi ditugun batzuk gure buruen gainetik hegan egin izana iraganean. Baina ziur nago ez zutela ingurune bera aurkitu, ez inguruko elementuetan ezta gugan ere, denborak bere arrastoa utzi baitu.

Gizakiok objektuak handitzeko eta idealizatzeko joera dugu. Eta hau arazo bat da, epe luzera, desilusio iturria baita, etsipena ez bada. Pertsonak, garaiak eta lekuak idealizatzen ditugu, haietan positibotzat ikusi duguna nabarmenduz, alderdi negatiboak ahaztuz. Hori gertatzen da lehen maitasunarekin, bisita labur batean gugan arrastoa utzi zuen leku horrekin, edo bizi izan genuela uste dugun haurtzaro zoriontsuarekin, denboraren ikuspuntutik arretaz behatuta, beste irudi bat eman diezagukeena.

Inor ez da perfektua, eta idealizatutako elementuan pixka bat gehiago sakonduz akatsak agertzen dira. Errealismoa sorrarazteko ariketa ona da elementu idealizatu horietara hurbildu eta berriro hura bizitzen ahalegintzea. Ez dira inoiz lehen aldiko berdinak izango. Denbora oso traidorea da. Orain, traidorea norbera ere izan daiteke, eta norberak mundu idealizatuan bizitzen jarraitzea nahiago dezake. Horregatik interesgarria da aipatutako poetak idatzi zuen beste hau ere gogoratzea:

Baina zure edertasuna eta nire zoriona ikusteko

hegaldia moteltzen zutenak,

gure izenak ikasi zituztenak...

horiek... ez dira itzuliko!

Argazkia: Aranzadi Zientzia Elkartea

ESPERANZA AGUIRRE ETA ERREGEA, AVILAREN ALDE

1997ko azaroaren 27a zen. Orduko Kultura ministroa gonbidatu genuen Eusko Ikaskuntzaren Kongresuan parte hartzera, lehen aldiz bideokonferentzia bidez konektatuta, hainbat hiritan aldi berean egiten ari zena. Konexio horietako bat Madril-Gasteiz izan zen. Esperanza Aguirrek presiditu zuen mahaia Ministerioko areto batean, eta pantailaz bestaldean Félix Ormazabal Arabako diputatu nagusia zegoen,  Kongresuaren Gasteizko egoitzan.

Ordurako, Esperanza Aguirre ezaguna zen jendaurreko agerraldietan zentzurik gabeko gauzak esateagatik, eta guk, antolatzaileok, apustu moduko bat ezarri genuen gure artean ministroaren hitzaldian lehenengo inkoherentzia nork antzemango.

Ez genuen denbora asko itxaron behar izan, hasierako agurrean, Agirre andrea Félix Ormazabali zuzendu baitzitzaion Ávilako diputatu nagusi gisa. Eta ez zuen hutsegitea nabaritu —behintzat, ez zuen barkamenik eskatu—, nahiz eta garbi zegoen “estudios vascos”en ekitaldi batean zegoela.

Gogoratu nuen anekdota Espainiako erregeak lehengoan Gasteizen berriro ere Ávila aipatu zuela jakin nuenean, Arabako beste diputatu nagusi bati, Ramiro Gonzalezi, zuzendu zitzaionean. Eta dakidanez, borboia ez zen bere akatsaz konturatu ezta hutsa zuzendu ere, behintzat publikoki.

Espainiako kultura ministroa eta erregea. Zein pertsonaiak!

Argazkia: JMVM

LIBURUETAN DAGO IRAULTZA

Gazte asko harrituta geratuko lirateke jakingo balute zein azkar kontsumitzen dugun adinekook literatura, etxeko
liburutegiaren apal batean ahaztuta dagoen liburuan, edo  bere garaian hunkitu gintuen testua berreskuratuta emozio berrien bila. Edo baita irakurgai berrietara hurbilduz ere. Liburuak jarrerak aldatzeko palanka dira, ezagutza maila altuagoetara abiatzeko jauzi-oinarriak, eta, batez ere, hazteko gogoz, bizitzak etengabe ezartzen digun zama arintzeko aukeraren bila gabiltzanontzako bake-babeslekua.

Voltairerekin ados nago liburuek arrazoia, tolerantzia eta pentsamendu askatasuna sustatu behar dituztela dioenean, dogma finkatuak zalantzan jartzeraino. Nik esango nuke, batez ere, ortodoxiatik ihes egiteko balio behar digutela. Eta esaten dudanak kontraesankorra dirudi historian gehien irakurri diren liburuak ortodoxiaren paradigmak direla kontuan hartzen badugu: Biblia eta Korana, eta hurbil jarraitzen dien Torah.

Liburuek irekiagoak, malguagoak egin gaitzakete. Baldintza bakarrarekin: adimen irekiarekin hurbiltzea. Beti iruditu zait liburuetan dagoela iraultza. Adinak erlatibistago bihurtu nau; beraz, iraganeko beldur asko lurrundu zaizkit, eta sentsazioak eta emozio berriak gordetzeko leku asko daukat.

Argazkia: creandoutopías

SASOIKO TOKIKO PRODUKTUAK

Udazkenaren etorrerak atzean uzten ditu ohitura desberdinak gure eguneroko bizitzako alderdi askotan. Horietako bat gure elikadura da.

Abuztuan angurri bat jatea ez da azaroan egitea bezalakoa, nahiz eta fruta hori akaberaino maite dezakegun. Uztaileko egun bero batean babarrun-gisatu bat jatea ez den bezala. Dena bere sasoian... edo behintzat hori ikasi genuen haurtzaroan, eta arrazoiren bat izango da horretarako. Orain harrituta gaude lekak merkatuan urte osoan zehar eros daitezkeela ikustean, eta gauza bera gertatzen da itsaskiekin, "r" bat zuten gaztelerazko egutegiko hilabeteetan bakarrik jan zitezkeela uste izan genuen moduan.

Gaur egun, oinarrizko elikagaiak eta ez hain oinarrizkoak mundu osotik iristen dira guganaino hozkailu ontzietan. Horrek merkataritza-katean dituen ondorio guztiak dakartza, ingurumen- eta klima-inpaktua barne. Eta gatazkak sortzen dira, sasoiko bertako produktuen kontsumoa defendatzen eta eskatzen duten ahotsekin, horrek ekoizle hurbilei mesede egin gura dielarik.

Eta hori guztia egia izateaz gain zilegi dugu. Arazoa da gai garen zero kilometroko marka lehenesten duen merkataritza-sistema bat artikulatzeko, edozein lekutatik datozen inportazioen aurkako ahaleginean. Hori, eta, noski, hiritar arrunton ohituren aldaketa bat behar dela, tokiko eta sasoiko produktuak kontsumitzeko, eta ez nago ziur prest gauden horretarako. Horri gehitu behar zaio mundu osoko egungo egoera kaotikoren erantzule diren korporazioek erakusten duten aparteko indarra.

Nik pertsonalki, bertako eta sasoiko produktuak kontsumitzera itzuli nahiko nuke, ekonomikoki inor galtzaile atera gabe. Utopia al da hori?

Argazkia: wikipedia