BILATU

abendua 26, 2011

BORBONEN ZIRKOA ETA L´ESTACA

Franco hil berri da. Tristezia.
 Lagun batek idatzi dit, adieraziz Juan Carlos Borboni nanoak erraldoitu egingo litzaizkiokeela zirkoa ipiniko balu. Ari zen, jakina, Urdangarinek  “pilota-jaurti”rako (1) erakutsitako  trebetasun olinpikoaz.  Baina baita Maritxelarren espektakulu sinkroniko gogaikarriaz,  infanten eta Felipe-Letizia bikotearen ibilbide anakronikoaz eta abar. Ez diot nire adiskideari arrazoirik kenduko, bera -izatez- oso zentzuzkoa baita. Baina...


Lluis Llach
Borbonek zirkoa ipinita dauka hildako diktadorearen eskutik espainiar lur-sailaren gobernua eskaini zitzaionetik. Eta zirkoak espektakulu jarraikia borobiltzen du etengabe. Badirudi espainiar hiritargoak parte hartzen duela gogotsu ekitaldietako ikusle moduan eta neurri handi batean panderetako kastakoak direnez gero txalo ugari zuzentzen dizkiote borbon klanari, edozein “eskaintza artistiko” dela-eta. Zirkoak, gainera ez du, espektakuluak sorturiko irabaziei buruzko zergarik ordaintzen, eta edozein lur sailetan eraikitzen du karpa... Eta hemen bake eta gero aintza!  Nork jartzen dio isuna zirkoko ugazabari?

Aurtengo errege magoei kartan eskatu nien III Errepublikarako bidea errazten hastea. Eta entzun zidatelakoan nago, urtean zeharreko gertaerei erreparatuz ez nautela hain ahaztua eduki iruditzen baitzait. Magoek monarkiaren zutabeak dardaran jartzen lagundu dutela uste dut, behintzat aurten inoiz baino gehiago hitz egin baita logikarik ez duen erakundeaz. Magoei bihotzez eskatuz gero eurek ez dutela hutsik egiten erakutsi zitzaidan ume nintzela, eta pasa den urtarrilaren 5eko nire karta ilusioz eta fedez beterik sinatu nuen. Beraz, erregeek ezin zuten nire eskabidearen aurrean entzungorrarena egin.

Borbonen inguruko aurtengo mugimendu horrek Lluis Llachen “L´estaca” kanta ekarri dit gogora, Gorka Knörri esker euskaraz abesten genuena, frankismoa artean pil-pilean zenean:

Baina guztiok batera
saiatu hura botatzera,
usteltzen hasita dago-ta,
laister eroriko da.
Hik bultza gogor hortikan,
ta bultza nik hemendikan,
ikusiko dek nola-nola
laister eroriko dan.


 


Esango nuke magoek esperantzari leiho bat ireki omen diotela (hara non, beste kanta baten titulua, Oskarbiri zor) Behintzat nik itxaropentsu begiratu nahi diot datorrenari, eta prest nago bultzadatxoa ematen jarraitzeko. Ia, beraz, laster den erorketa!











Argazkiak: rtve.es; www.lluisllach.cat



 (1) Arrasaten umetan egiten genuen jokoa: "¿Jugamos a pelotajaurtis?"  Batak besteari pilota indarrez botatzea, gorputzean ematera. Pelotazo.

abendua 19, 2011

OUT OF ORDER


Horrela nago, normaltasunean ibiltzeko ezgaitua, peronea hautsita. Lehengo ostiraleko egunsentian gertatu zen: etxe-itsripu batek erabat jokoz kanpo utzi ninduen hurrengo sei astetarako. Amorruzkoa izan zen aurreneko erreakzioa baina haserreak inora ez ninduela eramaten ikusita, pazientziari heldu nion. Eta ohea bilakatu dut joko eremua.

Orduak aurrera doazen neurrian Interneti esker peroneari buruzko nire ezagutza biderkatu egin da eta hezur horren gaineko espezialista bihur nintekeela pentsatzera iritsi naiz. Hori bai, titulurik gabeko ezagutza, doktore izan barik. Ez naiz inoiz praktikara igaroko, lasai. Jasan nuen erorketaren balizko arrazoiekin ari naiz orain, jaustea baino segundo bat lehenago sentitu nituen goraleek zer ikusirik izan ote dezaketen jakin minik. Jarraituko dut kontsultatzen eta informazioa arakatzen.

Eguneko hainbat ordutan oinak aurrez aurre edukitzeak, bestalde, normalean burura ez datozen pentsamenduak sortzen dizkit. Eta, besteak beste, gaur goizean berpiztu ditut ahaztua nuen pelikula bateko sekuentziak. Ez dut titulua oroitzen baina berdin dio, ez baita inportanteena. Protagonista mendian gora zihoan atsedenik gabe, nondik ari zen ez zekielarik, baina bazterrak familiarrak egiten zitzaizkion. Hau da, ezaguna eta ez ezaguna elkarren ondoan bizi ziren gizaki haren baitan.  Bazekien ez zekiela, jakin behar zuenik ez zekien arren. Eta horretan murgildu naiz, Lucio Senecaren esaera presente egin arte: gizakia beti txikia da, oinarritzat mendi altua hartzen badu ere.

Horretan utzi dut hausnarketatxoa, bada ezpada ere. Perone hautsiak eman diezadakeen aukera aprobetxatu behar dut, baina gehiegi arriskatu gabe. Gauza bat da hezurra apurtzea eta beste bat, larriagoa, burua galtzea.


 Argazkia:: http://www.fisaude.com

abendua 12, 2011

MODAREN AGINDUAK


Iritsi da nire eskuetara asteburu honetan eta bere tituluak erakarrita, plis-plas batean irentsi dut. “Concepto psicobiológico del traje, del adorno y de la moda” du titulua, Arabako hiriburuan 1941ean Aurelio Vallejo abade eta Gasteizko Apaizgaitegiko irakasleak argitaratutakoak.

Modaren subjektibotasuna, ohitura induzituek gizabanakoengan eragin ditzaketen gora beherekin nahastuz koktel ulergaitza gertatzen da, bederen emaitza modu patxadatsuan aztertu nahi badugu. Horregatik, gizakia gizaki den unetxotik gizadiak bizi izan dituen janzkera, zintzilikario eta apaingailuei buruzko tratatuak ez luke amaierarik izango, inbentario edo katalogo ez ezik, norbaitek haien arrazoi eta nondik norakoak interpretatu nahi balitu.

Biluzik jaiotzen den bizidun bakarra gizon emakumeak gara. Ez dakit Paradisuko bekatuak zer ikusirik ote duen honetan baina, zalantzarik gabe, espeziaren eboluzioak animali ezgaiak bihurtu gaitu, eta daramagun joera honek noraino eramango gaituen asmatzerik ez dugun arren, gauzak gero eta konplikatuagoak jarriko zaizkigulakoan nago. Seguru nago ere, historiaren gaueko aurreneko pertsonaia haiengan burmuinaren bilakaera gero eta sofistikatuagoa egiten ari zen heinean euren soinetarako osagarrien premia nabarmenagoa zela, gorriagoa. Lehenik hotzaren eraginez, eta aurrerago –gizakiak gizakia otso, aspaldikoa dela kontuan izanda- auzoko kideengandik zetorkiekeen arriskua magiaz saihesteko behartuta, narruak, landare-janzkiak, margoak, ukenduak eta gainerako bitxikeriak presente egin ziren gure bizitzetan.

Aipatu dut magia –erabat ezinbestekoa gizaki batzuen besteenganako nagusikeria zuritzeko-  eta hortik ondorioztatu zen modaren morala, erlijio-magoek hain trebetasun handiz erabili ohi dutena, alegia. Antzinatean zein gaur egun ere modaren aginduak giza-burmuinaren zirkuitu berdintsuetatik igarotzen dira, eta uneko zirkunstantziak dira moda-transmitzaileari produktu itxura ematen diotenak. Hala gertatu da beti eta horregatik modako denbora-mugak mezu-hartzailearen produktuarekiko arretaren araberakoak izan ohi dira. Modak ez baitatoz zerutik, ongi orkestraturiko (merkatal) politikaren eskutik baizik.

Bestela ezin zitekeen moduan, moda eta bekatuaren arteko loturari buruz garatzen ditu Aurelio Vallejok bere teoriak, eta uler daitekeen legez garaiko moral hertsiaren oinarrian sostengatzen du bere eraikina. Subjektiboa, beraz. Hala ere, badira apunte batzuk gaurkotasun aparta gordetzen dutenak eta horiengatik bestela ez bada ere liburuxkatxoa irakurtzea ez da alperreko ariketa. “Modaren esklabuak bihur gaitezke –dio egileak- eta baloreen ordena atzekoz aurrera jar dezakegu anekdota besterik izan behar ez zuena gizakiaren ideala bihurtzen denean” Begira diezaiogun inguruari.








abendua 05, 2011

IÑAKI PERURENA



Peru-Harriko baserrian

Aitortu behar dut ez naizela herri kirol zale handia. Eta inoiz idatzi dudan bezala, euskaldun atipikotzat daukat nire burua, ez bainaiz ohiko tipologiaren mugetara egokitzen. Begira: elkarte gastronomikoek ez naute betetzen, arraun estropadek jai daukate nirekin eta pilota partidu baten eta arratsalde eguzkitsuko ibilaldiaren artean bigarrenaren alde egiten dut beti. Bertsolaritzari dagokionez, nahiago dut bertsoak etxean lasai irakurtzea plazan bertatik bertara entzutea baino. Harri-jasotzaileak, aizkolariak eta abar estetikoki baloratzen ditut gehiago norgehiagokan buru dezaketena baino.

Baina hori adierazita, esan behar dut Iñaki Perurenarekin hitz egiteko irrikan egon naizela aspalditik. Berarekin mintzatu eta darion gizatasunaren dosiren bat dastatu, horixe zen helburua azaroaren azken egunean Leitzarantz abiatu naizenean. Eta Peru-Harri bere lur-eremu zabal eta harrigarrira igo garenean Iparraldeko haizeak ez du solasaldia hoztu. Euskonews aldizkarian argitaratuko dut hil honen 23an Iñakirekin izandako elkarrizketa bat. Normalean egiten dudan ez bezala, elkarrizketatuari ez nion aldez aurretik galdeketa igorri. Naturaltasuna nahiago zuela adierazi zidan.

Peru-Harriko eskultura baten ondoan
Iñaki Perurena euskal herri kiroletan sekula izan den pertsonaiarik adierazgarrienetakoa dela adieraztea ez da arriskatzea. Beraz, herri kiroletako gizakumerik eraginkorrena dugula sinatuko dut. Kirolari gisa eta, horren ondorioz, gizarte eragile moduan uhin desberdinetan gure herriarenganako arreta piztu duen pertsonaia dugu leitzarra. Gai izan da herri kirolarien gaineko topikoak hausteko eta hamaika ikasgai eskaini ditu, han eta hemen, herriari zor zaion zintzotasun eta onestasunaz. Berezko buru argitasunak gidatua, harriaren bidez herriari heldu dio zentzu zabalean, eta bere soin-neurriekin bakarrik aldera genezakeen eskuzabaltasuneko erakuspen jarraikiarekin dotoretu ditu euskaldunon hainbat eremu.

Lerro hauekin bi adibide eder doaz, iruditan. Bideo batean, Jose Migel Barandiaran zenari buruzko bat bateko nire galderari ihardetsi zion, buru eta bihotzez. Bigarrenean, Iñaki Perurena hurbileko bere egitasmo batez mintzatu zitzaidan.