MODAREN AGINDUAK

Iritsi da nire eskuetara asteburu honetan eta bere tituluak erakarrita, plis-plas batean irentsi dut. “Concepto psicobiológico del traje, del adorno y de la moda” du titulua, Arabako hiriburuan 1941ean Aurelio Vallejo abade eta Gasteizko Apaizgaitegiko irakasleak argitaratutakoak.

Modaren subjektibotasuna, ohitura induzituek gizabanakoengan eragin ditzaketen gora beherekin nahastuz koktel ulergaitza gertatzen da, bederen emaitza modu patxadatsuan aztertu nahi badugu. Horregatik, gizakia gizaki den unetxotik gizadiak bizi izan dituen janzkera, zintzilikario eta apaingailuei buruzko tratatuak ez luke amaierarik izango, inbentario edo katalogo ez ezik, norbaitek haien arrazoi eta nondik norakoak interpretatu nahi balitu.

Biluzik jaiotzen den bizidun bakarra gizon emakumeak gara. Ez dakit Paradisuko bekatuak zer ikusirik ote duen honetan baina, zalantzarik gabe, espeziaren eboluzioak animali ezgaiak bihurtu gaitu, eta daramagun joera honek noraino eramango gaituen asmatzerik ez dugun arren, gauzak gero eta konplikatuagoak jarriko zaizkigulakoan nago. Seguru nago ere, historiaren gaueko aurreneko pertsonaia haiengan burmuinaren bilakaera gero eta sofistikatuagoa egiten ari zen heinean euren soinetarako osagarrien premia nabarmenagoa zela, gorriagoa. Lehenik hotzaren eraginez, eta aurrerago –gizakiak gizakia otso, aspaldikoa dela kontuan izanda- auzoko kideengandik zetorkiekeen arriskua magiaz saihesteko behartuta, narruak, landare-janzkiak, margoak, ukenduak eta gainerako bitxikeriak presente egin ziren gure bizitzetan.

Aipatu dut magia –erabat ezinbestekoa gizaki batzuen besteenganako nagusikeria zuritzeko-  eta hortik ondorioztatu zen modaren morala, erlijio-magoek hain trebetasun handiz erabili ohi dutena, alegia. Antzinatean zein gaur egun ere modaren aginduak giza-burmuinaren zirkuitu berdintsuetatik igarotzen dira, eta uneko zirkunstantziak dira moda-transmitzaileari produktu itxura ematen diotenak. Hala gertatu da beti eta horregatik modako denbora-mugak mezu-hartzailearen produktuarekiko arretaren araberakoak izan ohi dira. Modak ez baitatoz zerutik, ongi orkestraturiko (merkatal) politikaren eskutik baizik.

Bestela ezin zitekeen moduan, moda eta bekatuaren arteko loturari buruz garatzen ditu Aurelio Vallejok bere teoriak, eta uler daitekeen legez garaiko moral hertsiaren oinarrian sostengatzen du bere eraikina. Subjektiboa, beraz. Hala ere, badira apunte batzuk gaurkotasun aparta gordetzen dutenak eta horiengatik bestela ez bada ere liburuxkatxoa irakurtzea ez da alperreko ariketa. “Modaren esklabuak bihur gaitezke –dio egileak- eta baloreen ordena atzekoz aurrera jar dezakegu anekdota besterik izan behar ez zuena gizakiaren ideala bihurtzen denean” Begira diezaiogun inguruari.