SISTEMA POLITIKOAREN PITZADURA ERAGINEZ

Mozartek hamar urterekin egundoko sinfoniak zituen bere errepertorio propioan eta ez zitzaion karrera artistikoan amaierarik antzematen. Antzerakoa gertatu bide zen Arriagarekin eta aditu guztiek etorkizun zerutiarra iragartzen zioten bilbotarrari. Fischer xake jokalariak sei urterekin deabrukeriak egiten zituen fitxekin. Rimbaud frantziarrak hamaika literatur-sari irabazi zituen hamabi urte bete baino lehen. Estutzen banauzue, Pablito Calvo, Marisol eta Joselito ere zineko izarrak genituen artean ume mukitsuak zirela.

Baina zer kristo egin du hamahiru urteko neskatila horrek, espainiar Konstituzioaren irakurraldiaren bitartez ikasgai magistralik eman diezagun? Zer meritu mota du, aitona xurrupakari eta komisionistaren biloba izateaz gain? Ez dut ulertzen, ezin dut ulertu nola gailendu den borondate oneko hainbat eta hainbatengan desproposito anakronikoetarako utzikeria. Iparra galtzen ari al da sistema politiko osoan?

Irtenbide bakarra, neskatila horren sostenguko sistema ustela goitik behera erauzi eta sutzarrera botatzea da. Zuk bultza gogor hortikan, nik ere bai hemendikan…

EUSKARA EHUN URTE BARRU

Mikel Irizar, ostiralean

Mikel Irizarrek zioen lehengo ostiralean euskararen egoera hobea izango dela ehun urte barru. Iñaki Markok erantzun zion zin egiten zuela bera ez dela egongo Eusko Ikaskuntzaren bigarren mendeurreneko ospakizunetan. Baina ez zuen ukatu gure hizkuntzaren geroari buruzko Mikelen baieztapena. Hori guztia, hain zuzen, Eusko Ikaskuntzak urriaren 19an Gasteizen eratutako XVIII Kongresuaren bigarren ekitaldian eman zen, euskararen etorkizunari eskainia.

Beste zeregin batzuk tarteko, Gasteizera joan ez nintzen arren streaming bidez segitu nuen ekitaldia. Oso adierazgarria iruditu zitzaidan Mikelen hitzaldia eta bere mezutik azpimarratuko nukeen zatitxo bat “krisi aktiboa”ri eginiko aipamena da. Inoiz idatzi dut,  fedearekin gertatzen zaigun bezala euskarak ere konpromiso aktiboa behar duela, krisi egoeran baitago. Fedea eta krisia sinonimoen hurrenak ditugu, eta gure hizkuntza ere krisialdian dugu, ingurukoak nagusitu zitzaizkion unetik. Ia-ia sortze beretik.

Iñaki Marko, ostiralean

Baina Mikelek intelijentziaren aldeko apustua aldarrikatu zuen. Azken berrogeita hamar urteotan garbi erakutsi dugu gai izan garela euskararentzat eszenategi hobeak prestatzeko. Eta hori bidean etsi ez dugulako jazo da. On Jose Migelek esan ohi zuen oinak eta burua ongi erabilita bakarrik erdiesten dela emaitza ona.  Hori bai: Iñaki bezala, ni ere ez naiz Eusko Ikaskuntzaren bigarren mendeurrenean egongo. Baina Mikelekin nago, euskaldunak intelijenteak izaten jarraituz gero, euskarak berariazko tokia izango duela ehun urte barruko erakundearen ospakizunetan.

Argazkiak: JMVM

NAZIONALISMO BAZTERTZAILEAK

Aspaldi egin nuen promesa nire idazkietan ahalik eta gutxien azalduko nuela bizimodu arruntak sarritan sorrarazten didan haserre eta esne txarra. Baina ez naiz harrizkoa eta nik nahi baino gehiagotan inguratzen nau amorruak,  ikusten, entzuten eta irakurtzen dudanaz. Eta badakit hori ez dela ona osasunentzat (batez ere nirearentzat) 

Oraingoan nazionalismoarekin nator, komunikabideek -batez ere “optica supraterritoriala”ren perspektiba kamustu eta ortodoxo akabatzailetik dabiltzanek- zerbitzatzen dizkiguten albisteetako eguneroko gaia bihurtu dena, Kataluniako gorabeherak direla eta.

Ezetz, ez nagoela ados! Nazionalismo baztertzaile eta besteekiko okupatzailea zeuena dela! Nazionalismo ez baztertzailea ez da sekula NAZI izan. Eta, aitzitik “periferikoak” zapaltzera doazenak zeharo sartzen dira kategoria horretan. Historiak hamaika adibide eskaintzen dizkigu: kruzadak, Amerikako konkista, trentaiseiseko kolpe armatu frankista eta abar.  

Nire baitan ez dut konprenitzen espainiarrak gorrotatzea euskaldun bizi nahi izateagatik. Inondik ere ez! Hau ez baduzu ulertzen, zeu zara nazia.

Argazkia: Tere Anda

HERIOTZARIK GABEKO BIZITZA

Diotenez, behin galdetu zioten Woody Alleni etorkizunera igaro nahi ote zuen. “Jakina -erantzun zuen- baina ez nire obrengatik, ez hiltzeagatik baizik” New Yorkeko zine zuzendariaren esaera boutadetzat har genezakeen arren, badirudi ez dagoela hain urruti, etorkizunak berak ekar lezakeenetik.

Irakurtzen nion lehengoan elkarrizketa batean Walter Gilbert Nobel saridunari, heriotzak oraingoz irabazi egiten digula partida, baina zalantzarako atea irekita uzten zuen geroak eskainiko duenerako. Biologo nuklear amerikarrak zioenez, neuronak zahartu eta hil egiten dira, baita gorputzaren ehun guztiak ere. Baina zeluletako heriotzaren prozesuan ikertzen den neurrian, samurragoa izango da hari galga jartzea; areago, prozesuari buelta ematea posible litekeela gehitzen zuen zientzialariak, bizitza amaierarik gabeko ibilaldia bilakatuz.

Irudika al dezake inork heriotzarik gabeko bizitza? Horra hor ariketa polita, lo egin ezinean gabiltzan gauetarako.

Argazkia: JMVM

LO KANTEN ALDE ILUNA

Duela ia-ia eternitate bat (hori iruditzen zait niri, bederen) seme-alabei ekoizpen propioko lo kantak abesten nizkien. Ziurrenik, ohiko kantutegiko beste zenbait ere erabiliko nituen, baina ez naiz oroitzen. Orain, biloben txandan ari naizela, nireetara itzuli naiz, eta oso almazen txikia dudanez lo kanta tradizionalen biltegira jo dut, abesti aproposen bila. Eta hara non, sekulako ustekabea eraman dut. Begira: 

Resurrección Maria de Azkuek Ataunen jaso bide zuen ondokoa:  

Loa loa txuntxurrun berde,
loa loa masusta,
Aita gurea Gazteizen da
ama mandoan artuta: lo lo
Aita gurea Gazteizen da
ama mandoan artuta,
aita gureak diru asko du
ama bidean salduta: lo lo

Klaudio Sagarzazu “Satarka"k idatzi zuen “Haurtxo polita”k ere badu berea:

Txakur handia etorriko da
Zuk ez badezu egiten lo.
Txakur handia etorriko da
zuk ez badezu egiten lo.
Horregatik ba Ene potxolo!
Egin aguro lo, lo, lo
Horregatik ba, ene potxolo!
Egin aguro lo, lo, lo 

Badaezpada ere, gaztelerakoetara jo eta Atahualpa Yupanquik Argentinako folkloretik hartutako “Duerme duerme negrito” abestia gogoratu dut, eta gauza ez da hobera joan:

Duerme, duerme negrito
que tu mama está en el campo. 
Y si el negro no se duerme
viene el diablo blanco
y zas! le come la patita 
Chacapumba, chacapumba, apumba, chacapumba
Duerme, duerme, negrito
que tu mama está en el campo, negrito.

Duela berrogei bat urte oharkabez igaro zitzaizkidan detailetxoak ageri zaizkit orain indartsu. Sentsibilitate desberdinaren sintomak, nonbait. Eta irudikatzen ari naiz haurtxoen sosegurik eza, insomnioak jota, amaren bular goxoa berriz dastatuko ote duen,  zakur handia agertuko ote zaion edota deabru zuriak hankatxoa jango ote dion pentsatzen ari. Nik, behintzat, ez nuke lorik egingo.

Argazkia: Nafarroako Eskola Kontseiluaren web orria