SEXU BIDEAK

Lehengo astean tokiko aldizkari batean irakurri nuen korronte ezagun bateko militante batek sexu jokabide berezi bat defendatzeko egindako deialdia. Nire adinean giza sexu adierazpen ugari ezagutu izan ditut, eta baita horiek guztiak errespetagarritzat jo ere, lehenik eta behin hala izateagatik errespetua merezi duten pertsonengandik datozelako. Hala ere, aitortu beharra daukat ahaleginak egin behar izan nituela hamabost lerro inguru zituen aldarrikapen manifestu hura irakurtzen amaitzeko.

Gertatu zen, egun batzuk lehenagotik Jose Mari Satrustegi etnologoak 1975ean osatutako “Euskaldunen seksu bideak” liburua berrirakurtzen ari nintzela. Gure arbasoen sexu jokabide historikoei buruzko alderdi etnografiko interesgarriak azaleratu zituen arruazuarrak bere testu jori hartan eta kontakizun erakargarri bezain argigarrien oroitzapena berriz ere nire baitan piztea nuen helburu. Jakina, eta Satrustegik idatzitakoaren testuinguruari erreparatuz irakurleak ulertuko duen moduan, liburuan ez da goiko aldarrikapenean defendatutako jokabidearen aipamenik jasotzen. Ez mendeetan zehar existitu ez delako, liburuaren egilearen eta bere informatzaileen moralarekin bat ez zetorrelako baizik.

Edonola ere, bitxia da liburuaren berrehun orrialde baino gehiagoko irakurketan energia gutxiago inbertitu behar izan nuela hasieran aitatutako artikuluarenean baino. Gakoa ez zegoen mamian, estiloan baizik.

TEKNOLOGIAREN ABANTAILA

Antza denez, asko dakit teknologiari buruz. Edo, behintzat, hala dio nire biloba txikiak tabletan arazotxoren bat konpontzen diodan bakoitzean. Irakurlea ohartuko da nire aurkezpen laburrean erlatibismoa nagusi dela, mundu honetan ia dena bezala. Eta zazpi urteko neska batentzat dakidana handia den bitartean, teknologiaren sekretuetan ez nintzateke hamar urte bete dituen gazte baten altuerara iritsiko. Hau konbentzimenduz eta okertzeko beldurrik gabe esaten dut.

Egia da aurrerapen teknologikoen aplikazioaren bidez zer lor daitekeen jakitea interesatzen zaidala, haiek ulertzeko gogorik gabe. Ez zait zergatikoa interesatzen zertarakoa baizik. Adibide bat jarriko dut: gaur arratsaldean Jon Etxaide mirestuaren “Hamasei seme, Euskalerriko” berrirakurtzen ari nintzen. Iztueta pertsonaiara heltzean, zaldibiarra hiru aldiz ezkondu bide zela idatzi zuen Etxaidek - horrela, ziurtasunik gabe- inork ez baitzuen ordura arte frogatzeko daturik eman. Gogoratu behar da liburua 1959koa dela eta ziur aski norbaitek harrez geroztik argitu du ezkontza kopuruari zegokion iluntasuna..

Minutu bat behar izan nuen Dokuklik bidez erantzuna aurkitzeko. Eta horrela jakin dut Juan Ignazio Iztueta hiru aldiz ezkondu zela. Ezagutu izan nuen halaber, non izan ziren zeremoniak eta ezkontzen datak, eta baita Iztuetak bere hiru emazteekin izan zituen seme-alaben kopurua ere. Etxaidek ezagutu ezin izan zuena, ez baitzuen bilakuntza digitaletarako gaur egun dugun tresnarik.

Norbaitek galdetuko dit: eta horrek zertarako balio dizu? Bada, egia esan, ez dakit, baina denbora tartetxo atsegina eman nuen datuen atzetik.

Argazkia: periódico calasanz vitoria

ALBISTEEN AZPIMUNDUAN

Joaten ari zaren edo bueltan zauden asmatzen zure aldarteak uzten ez duen egun horietako bat nuen. Egoera horietan, normalean, zure inguruko edozein gertaerak alderdi neutroa hartzen du, gauza zure ingurukoa ez balitz bezala. Eta inkontzienteki prentsa digitala erabili eta portadakoak ez diren Ayuso, amnistia edota arbitroaren akatsa tarteko Madril golik gabe utzi zuenez haratagoko albisteen azpimunduan sartu nintzen.

Nire lehen saioan antropozenoa "garai" geologiko gisa deklaratzea amaitu ote den galdetzen zuen albiste batekin egin nuen topo. Egia esan, aulkian urduri mugitu eta niretzat guztiz berria zen baina komunitate zientifikoaren zati bat kezkatzen zuen galdera haren ondorengoa irakurtzen jarraitu nuen. Albisteak zioen bertako defendatzaileek antropozenoa garai gisa aitortzeko bozketa errekurritu zutela, irregulartasunak salatuz eta bozketa baliogabetzeko formalki eskatuz. Antropozenoa izeneko aldaketa geologikoa, hau da, giza jarduerak eragindakoa, gaiaren inguruko teorikoen arteko liskarren kausa zen. Normala.

Edizio digitalaren azpimunduan murgiltzen ari nintzela, duela 13.000 milioi urteko eszenatokira eraman ninduen bigarren albisteak, hain justu JADES-GS-z7-01-Q izeneko galaxia, unean bakarrik 800 milio urte zituenean existitzeari utzi zionean. Hori guztia orain ezagutu da, James Webb espazio teleskopioari esker. Hala eta guztiz ere, amaitzen zuen adierazten aldizkari espezializatuak, ez dago argi galaxia horren "off" egoera aldi baterako edo iraunkorra den. Ez naiz harritzen, tartean horrenbeste urtetako distantzia izanez.

Irakurketa horien ostean aldartea lasaitu egin zitzaidalakoan nago.

Argazkia: www.inspenet.com/

JAI GURU DEVA, OM

Lasai: ez dut aurkitu Zorioneku itxura duen ezer, izenburuak euskarazko hitzekin nolabaiteko antza duen arren. Sanskritoa da, eta gaztaroan abesten genituen abestietako baten parte da -mantra bat da, funtsean-, bere mezua guztiz ulertu gabe. Urteetan zehar musika entzuteko/gozatzeko egoera hori ehuneko ehunean ulertu barik gainditu eta gero, entzuten/gozatzen/liseritzen joan nintzenean, John Lennon-ek Beatlesentzat konposatutako abesti hori askoz gehiago egin ahal izan nuen nire, propioa.

Hitzak euri amaigabea bezala isurtzen dira paperezko edalontzi batean. Unibertsoan zehar lerratzen diren bitartean irristaka egiten dute. Bere lehen ahapaldian dioena da aurrekoa, eta momentu oso etsigarri hauetan, indarkeriak, gezurrak (indarkeria mota oso arriskutsua), genozidioak… behin eta berriz astindutako mundu konbultsibo batekin aurkitzen garela, iruditzen zait Unibertsoak ez duela gugandik ezer behar ezta nahi ere. Porrot egindako proiektu bat gara.

Baina ezintasun-testuinguru honetan, behintzat, aipatutako abestiaren mezutxoa erabiliko dut eta Liverpooleko mutilekin esango dut ezerk ez duela nire mundua aldatuko, nirea baino ez dela, eta horri dedikatuko diot nire indar guztia. Saldu nahi didatena ez zait batere interesatzen.

Argazkia: Ekain

ACROSS THE UNIVERSE

Words are flowing out like endless rain into a paper cup

They slither wildly as they slip away across the universe

Pools of sorrow, waves of joy are drifting through my opened mind

Possessing and caressing me

 

Jai guru deva, om

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

 

Images of broken light which dance before me like a million eyes

They call me on and on across the universe

Thoughts meander like a restless wind inside a letterbox 

They tumble blindly as they make their way across the universe

 

Jai guru deva, om

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

 

Sounds of laughter shades of life are ringing

Through my open ears inciting and inviting me

Limitless undying love which shines around me like a million suns

It calls me on and on across the universe

 

Jai guru deva, om

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

Nothing's gonna change my world

 

Jai guru deva

Jai guru deva

Jai guru deva

Jai guru deva

Jai guru deva

Jai guru deva

BERROGEITA HAMAR URTEREN ONDOREN

Korrika Arrasatetik igaro berria.

1974an bota nituen euskarazko nire  lehen artikuluak Arrasatetik, eta mende erdia igaro denean, atzera begira jotzen dut, paper zaharretako artxibora noa eta, alehoop! hortxe dago espresuki Arrasateko gau eskolan genihardunoi une haietan gehien axola zitzaigun gaia: euskara ikastera, zergatik?

Berrogeita hamar urte eman dira ordudanik eta, mutatis mutandi, itaun berdintsuak sortzen zaizkigu hiritar euskaldunoi. Dena den, harro nago, denbora tarte honetan euskarak emandako aurrerapausuaz.

ZERBAIT EGIN AL DEZAKE ADIMEN ARTIFIZIALAK?

Norbaitek aztertu beharko luke adimen artifiziala gai ote den politikak, oro har, munduan zehar bere eszenatoki ezberdinetan erakusten duen fenomenoaren atzean ezkutatzen den enigma deszifratzeko. Bederen, adimen natural hurbilena ez da erreakzio sozial jakin batzuk azaltzeko gai.

Latitude guztietan gaur egungoa bezalako panorama zail batean, itzalpeko botereek inoiz ez bezala gidatu eta manipulatutako biztanleria izanik, politikoki ageri diren aukera desberdinak eskuin basatiari indarra ematen diotela egiaztatzea, ez da sartzen logikaren gaineko nire kontzeptuan. Eta ez dut esan nahi demokraziak ezin dituenik erreakzio irrazional zehatzak bereak egin. Baina hortik denboran irrazionaltasuna sendotzera, egia da ezin dudala ulertu.

Bizi garen estatura mugatuz, egunero Guinness errekorrak ezartzen dituen ezkerreko eta eskuineko ustelkeria politikoarekin, goizero erakusten zaigunaren kontrako protestan biztanleria osoa ez dela kalera ateratzen ikusita, goian aipatzen ditudan ezkutuko botere horiek beren helburua lortu dutenaren sintoma da: gu ardi pelele hutsak bihurtzea eta haien interesen alde programatzea.

Eta ez dut ezer adierazi nahi, nirearen bezalako batez besteko adimen naturalarentzat zer esan nahi duen alde batetik eta bestetik eurenek egindako delituak defendatzen ikusteak, “baina zuk gehiago” iraingarri batekin.

Argazkia: cincodías

POESIAN BARRENA

 

Ez naiz poesian aditua. Baina gustatzen zait, eta hori nahikoa da eroso sentitzeko esku artean poema liburu bat dudanean. Beste gauza bat da -bizitzako arlo guztietan bezala itxaropenak eta azken emaitza neurtzen direnean- liburua amaituta irakurritakoak asetu ote nauen. Poesia irakurtzen hasi nintzen, ziur asko, sorkuntza poetikoan egin nituen lehen saioekin. Hori, igaro diren hamarkadek emandako ikuspegiarekin aztertuta, oso denbora tarte laburra izan zen, baina nahikoa, hain zuzen, bide onetik ez nindoala konturatzeko.

Geografiko zein emozionalki, gertuko eta urruneko poetekin gozatu dut. Irakurtzea da kontua, begiak itxi eta harrapatutakoa barneratzen saiatzea, nor idatzi duen ahaztuz -beharbada osagairik zailena. Betetzen bazaitu, liburuaren hautaketan garaile izan zara.

Garai batean poesia musikatuak erakarri ninduen indartsu. Greateful Dead-etik Xabier Leteraino, Bob Dylan, Tim Hardin eta Donovan barne. Geroago poesia biluzia besarkatu nuen, edukia nahas zezakeen gehigarririk gabe. Eta egileen zerrenda zabaldu egin zen, emaitza positiboarekin.

Eta bitxiena da ez dudala lehentasunik gogoko poeten artean. Deskribaezina bihurtzen den emozioa sortzen didana da momentu horretako nire egilerik gogokoena. Eta gerta daiteke biharamunean zeharo ahaztu dudala bere izena.

Argazkia: Zuriñe