KANDIDO BAINA INOZO IZAN GABE

 

Duela hamarkada batzuk irakurritako liburu bat berrikusteko aprobetxatu ditut azken jai-egunak, eta horren bidez gehiegizko baikortasuna ez dela inoiz komenigarria gogoratu dut; bizitzari ezkor izan gabeko eszeptizismo puntu batekin heldu behar zaiola dago idatzita liburuan. Voltaireren “Kandido”z ari naiz, ikasle garaian jada irakurtzen genuena... baina gero ahaztu genuena, bizitzako hainbat gauza bezala.

Kandidorekin idazle frantziarrak erakusten digu ezin dugula funtsean mundua aldatu, gu bezalako jendez inguratuta gaudelako, helburu desberdinak ditugun gizabanakoak, alegia. Indarrak ez dira inondik inora konbergenteak, eta gogorren bultzatzen duenari mesede egiten dion kaosa da azken emaitza. Hori dela eta, Voltairek proposatzen du bere eleberriaren izaera inozo eta baikorragoko pertsonaia arrazionalagoa bilakatzea, etengabeko antsietatean bizi ez dadin, mugagabe jazartzen duten etsipenen ondorioz.

Arrazoiaren itzaletik etorkizunari begiratzen dion pertsona bihurtuko da Kandido, baina zama ezkorrik gabe. Eta beti atsegin ezin dugula, baina beti atsegin izaten saia gaitezkeen Voltaireren planteamendua garai bateko inozo izan zenaren bihotzean grabatu zen. Esan behar den arren, Voltaire ez zela zehatz-mehatz diplomaziaren eredua, eta bere iharduerarekin bere buruari ezin konta ahala etsai ekarri zion. Tira, horixe, predikatzea gauza bat da eta garia ematea beste bat.

Argazkia: ethic

ASTE SANTUKO ATARTEAN

Gaur zortzi amaituko den aste bat hasten dugu, agertoki berean gure gizartean elkarren kontrako bi errealitate daudela erakusteko balio duena. Gizonek eta emakumeek jarrera kontrajarriak mantendu ditzakegu, normaltasun osoz.

Aste Santuak elkarren kontrako erreakzioak pizten ditu, tradizioa nagusi den eta hutsala sakrifikatzeko prest ez gauden gizarte batean. Badirudi jendeak, bizirauteko, gure existentzia osatzen duten kontrako poloak aintzakotzat hartu behar dituela. Eta Aste Santuak, gero eta ingurune laikoago batean ulertzen zaila den bere erritualarekin, polo horiek adierazten ditu, elkarbizitzen ditu. Ezin duzu hau ulertu animalia kontraesankorrak, agian -gainera- nortasun bikoitzaz hornituta garela sinetsi gabe. Agerikoa da gaur hasten den astea ezin dela ulertu bere alderdi soziologikoa kontuan hartu gabe, alderdi erlijioso hutsetik haratago, aldiz, diodan bezala, gero eta artifizialagoa.

Behin irakurri nuen Aste Santuaren egungo garapena kaleko ospakizun gisa -ez dut erlijio ospakizun idatzi- homogeneizazioaren, identitatearen hauslearen aurkakoa dela. Ados nago globalizazioak deserrotzea ekarri duela, eta datozen egunotan ohikoak diren manifestazio batek gurea gehiago baloratzeko aukera ematen duela. Ulertzea zailena iruditzen zaidana da, ordea, tradizioaren erakustaldiko parte-hartzaileak ziztu bizian alde egitea kasuan kasuko hondartzara, zibilizazio berriaren «zaratan eta bekatuan» murgiltzeko.

Argazkia: Deia

DON BILDUR

Gonzalo de Berceo poetaren garai apur bat beranduagoetara garamatzan erreferentziazko lekua den San Millaneko Errejaren milurtekoaren ospakizunean gaude murgilduta. Erdarazko poesiaren aitzindari izan zen Berzeoko literaturagileak euskara ezagutzen zuen, bere olerkietako zenbait hitzek egiaztatzen duten moduan. Horietako bat Bildur da, Don Bildur bataiatu zuen irudia, "Sant Salvadorko Priorea eta Ubert Sakristaua" izeneko poeman, "Andra Mariren Mirariak" zabalagoan dagoena.

Priorearen eta sakristauaren arteko gogo-egoerari Don Bildur izena eman zion poetak: gertatuko zenaren beldurra. Pertsonengan etengabe errepikatzen den egoera da beldurra, neurri handi batean edozein zirkunstantziaren aurrean dugun erreakzioa baldintzatzen duena. Beldurra pertsonen eta herrien patuak zuzentzen dituen motor indartsua da. Eta ingurukoen borondatea bereganatu nahi dutenek erabiltzen dute beldurra, normalean kalte egiteko.  Gizartea beldurraraztea bere menpekotasuna lortzeko ezinbesteko urratsa da.

Egungo egoera politikoan lasai egoteko ahalegina egin beharko genuke. Ezin dugu beldurrik izan. Jazartzen gaituzten munstroek beren ahuleziak dituzte eta haien sekretua ezagutzen dugula jakin behar dute. Ez daukat haiek garaitzeko formularik, baina dudarik gabe oinen azpiko hilobia are gehiago zulatu baino ez dugu egingo beldurrez.

Argazkia: Garraisia (E. Munch)

ITXAROPENEKO KITA

Koadratuezina nola koadratuko den argitu gabe, orain Bruselatik beste tinglado batean sartzen gaituzte, nire harritzeko gaitasuna gehiago iluntzen duena. Galdetzen diot irakurleari: diru-sarrera berdinekin, armen gastua handitzeko eta gastu sozialeko aurrekontua ez murrizteko formula zein den azalduko didan inor ba al dago? Magoak behar dira truku horretarako. Pentsatuko al dute, agian, ministerioetako aholkularien kopurua murriztea? Asko diren arren, ez dut uste nahikoa izango denik “defentsa”ko hobekuntzak adieraziko duena orekatzeko - hori eufemismo hori: defentsa! Zorpetze handiagoa – nork utziko du dirua?- liteke formula magikorako bidea. Ai ene,  gure bilobei geratu behar zaien panorama! Bizi guztirako zorrarekin… eta gainera derrigorrezko soldadutzara, baita neskak ere, noski, genero berdintasuna dela eta.

Eta aldi berean Eropako Ursula dator eta kit-a prestatzen joateko abisatzen digu. Esaten dut nik, bada: sustoetarako ere ez dugu irabazten! Eraso armatuaren balizko aukerari aurre egin behar diogu, eta badirudi azken hirurogeita hamar urteotan –Spaak eta besteek Europa politikoa erditzea erabaki zutenetik–  sortu dena munstro aseezina eta alferrikakoa baino ez denez, “kitetu” egin behar gara, beste erremediorik gabe.

Dagoeneko pentsatzen ari naiz zer prestatuko dudan, itxaroten gaituen behartutako konfinamenduan orduak luzeak egin ez dakizkidan. Ez dut xehetasunik emango, irakurleek niri kopiatu eta superrak kolapsatu ez ditzaten. Barregarria izango litzateke etsaien erasoak nire kiterako gaiak erosteko ilaran  txanda itxoiten harrapatzea!

Argazkia: SER

FUNTZIONARIOAK

Gaurkoarekin ehun berri bati ekiten diot blog honetan...

Bihotz barrenean labankada bat jasan berri duen lagun batekin gosaldu dut gaur goizean: laneko nagusiak esan dio enpresan aritzeari utzi behar diola. Nire lagunak berrogeita hamalau urte ditu eta hogei zituenetik gizarte segurantzan kotizatzen ari da. Orain langabezia estatistikari gehituko dio bere zenbakiak. “Tristea da -esan zidan kafe ketsu baten aurrean - kalean nagoela, eta bitartean nire nagusi ohiaren emazteak eta semeak hilabete asko daramatzate gaixotasun bajan enpresa berean”

Absentismo tasak izugarri hazi dira lan munduaren etorkizuna oso argi ez duen gizartean. Lan-merkatuaren ikuspuntua argitzen den bitartean –hori inoiz gertatzen bada– badirudi gazteek funtzionaritza bidearen aldeko apustua egiten dutela. Joera argi baino argiagoa da. Hau da, “aita estatuak zainduko gaitu” Horixe da gehiengoaren pentsamendu isila… eta ez hain isila. Eta, noski, estatua beraientzat gainontzeko herritarrok gara, aurrekontuen zenbatekoa -haien soldatak barne- ogasunaren kutxarako gure derrigorrezko ekarpenarekin sustatu behar dugunok. Azpimarratzen dut badirela gazte asko direla horrela pentsatzen ez dutenak,  eta enplegu librearen mundu nahasiari erantzukizun osoz ekiten diotenak.

Bilakaera teknologikoak nora eramango gaituen ez dakigun bitartean, enpleguaren inguruko ziurgabetasuna hazi egingo da, lanpostuen lekualdatzeak eraginez... kontratazioaren prekarietatea dela-eta gero eta sektore gatazkatsuagoetara. Horregatik, gazteek, historiako prestakuntza mailarik altuenarekin, funtzionario izateko borrokatzen dute.

Argazkia: Ekain

EZ GENUEN TEORIA ONGI IKASI

 

Ia derrigorrezko irakurketa izan zen gure gaztaroan. Unibertsitateko ikasle baten bizitza eroso eta bigunetik pentsatzen genuen mundua alda genezakeela. Oker zegoela uste genuena iraultzeko behar den indarra egiteko aukera emango ligukeen palankarik gabe geunden, baina egunen batean ahaleginean irabaziko genuenaren ideiarekin bizi ginen.

"Dimentsio bakarreko gizona" irakurtzen genuen eta gizon-emakumeak suntsipen-bideen ekoizpen baketsuaren menpe daudela dioen teoria onartu genuen. Marcusek ohartarazi zigun aurrerapen teknikoa, batez ere, menperatze-tresna bat dela, gizartea teknologikoki garatzen den heinean, garapenak irekitako ildotik baitoa pentsamendua. 

Hirurogeiko hamarkadan guru izan zenaren teoria sozial kritikoak gizonen ekintza edo produktu kultural oro abagune iragankortzat hartzea proposatzen zuen, gaur egungoaren kualitatiboki ezberdina den beste forma baterako etengabeko trantsizioan. Hau da, bilakaerak planteamendu berriak ekartzen ditu... eta gizakiak gizakiaren gainean duen menderatzeko modu berri bat. Argi esan zuen: teknologiak menderatu egiten du eta gizarte beharrak  behar indibidualetan eraldatzen ditu, gizabanakoa teknologia hori obeditzera bultzatuz. Gizakia "dimentsio bakarreko gizaki" bihurtuta amaitzen da, pentsamendu, askatasun eta arrazoibiderik gabe.

Ahaleginean irabaziko genuenaren ideiarekin bizi izan ginen.... baina oker geunden. Ez genuen, antza, Marcuseren teoria behar bezala ikasi. Edo ahaztu egin zaigu, zeharo.

GARIZUMA, RAMADAN ETA BESTE

Nik uste dut adinean aurrera egin ahala, harridurarako ahalmena gero eta luzeagoa bihurtu zaidala bizitzaren arlo guztietan. Beharbada, zaintza pixka bat jaitsi dudala da gertatzen zaidana, gero eta ekarpen gutxiago egin baitiezaioket mundu honen etorkizunari, bestaldetik egunez egun zoroago ageri dena.

Duela egun batzuk Marco Rubio AEBko estatu idazkaria ikusi ahal izan genuen hedabideen aurrean bekokian gurutzea markatua, Garizumaren hasiera ematen duen asteazkenean errautsak jasotzera eliza batetik pasatu ostean, ziurrenik. “Hemen nago” predikatzen ei zuen kubatar jatorriko pertsonaiak, ene ikuspuntutik kristau-yoruba sinkretismoaren erakustaldi batean. Eskuinarekin lerrotu ez diren hedabideetan Rubio jaunaren jarrerari buruzko kritikak eta txantxak ez dira falta izan.

Orain dela gutxi ere Anoetan eten egin zuten bertakoen eta
ingelesen arteko partidua, zelaian zeuden zenbait futbolarik beren Jainkoari eskerrak aurkeztu ahal izateko, euren kredoak agindutako barauari amaiera emanez. Eta komunikabideek – denek- kazetaritza onaren ohiko asepsiarekin jaso zuten albistea, gertatutakoari buruzko kritikarik edo txantxarik sartu gabe. Mendietako gurutzeak suntsitzearen alde daudenen aldetik ere ez nuen inolako iritzirik ikusi. Bide batez, futbol zelaiko kasu honek frontoietan eguerdiko Angelusen desagerpena ekarri zidan gogora, garai hartan argudiatuta, besteak beste, jokoa moztuz gero pilotariak hoztu egiten zirela. A! Eta, badaezpada ere, bere Jainkoari otoitz egin nahi dionak - Marco Rubio edo goi mailako futbolistak badira ere-  horretarako ahalbidetutako tokietan egin behar duelakoan nago, bera bezala pentsatzen ez dutenak aztoratu gabe.

Bada, jaun-andreok, egunez egun frogatzen ari gara gizonak eta emakumeak oso animalia hipokritak garela, eta kasu bakoitzean egokiena zaigunaren arabera jarrera bat edo beste hartzen dugula. Horrek, eta hasieran esandakoaren kontraesana bada ere, ez ninduke batere harritu behar.