ZEZENKETAK ABERRI-BALIOEN SOSTENGU

Sinets iezadazue, inguratzen gaituen munduari erreparatuz txundiketarako nire ahalmena agortzear dagoela aitortzen badizuet. Mafia ala demokrazia eslogana modu mafioso samarrean- Ayuso elebakarduna buru- oihukatzen zuten milaka ustez demokraten oldar beldurgarritik aldendu guran autobusean sartu nintzen etxerako bidaia goizeko freskuran egiteko. Giza-uhin nahastaile kiratsgarri eta arriskutsutik urrun, eguneko prentsa errepasatzeari bildu nintzaion, eta albiste deigarri batek harrapatu ninduen.

Zezenketak zen gaia, eta Andaluziara ninderaman albisteak. Erkidegoko Juntak baztertu egin bide du, umeak zezenplazetara sar daitezela debekatzea eskatzen zuen oposizioaren proposamena. Hori ez zitzaidan hain deskolokatzaile iruditu, ohiko joko politiko errenean normaltzat jo baitezakegu gobernu-oposizioaren arteko adostasunik eza. Argudioa zen, aldiz, jokoz kanpo utzi ninduena: Juntak dioenez, zezenketa eta antzerako espektakuluek animaliekiko begirune eta kontzientzia modu positiboan garatzen dute umeengan.

Ahoa bete hortz geratu nintzen. Baina aurki gogoratu nuen zerk eraman ninduen goizeko lehen orduko autobusa hartzera: eskuineko oldarrarekin kalean ez aurkitzea. Eta Madrilgo erakuspenaren deitzaileen soka bereko gobernukide andaluziar faxistoideek, espainiar aberri-balioen berreskurapeneko gurutzadan buru belarri sartuta, hezkuntza sistema baliatzen dute tauromakiarako zaletasuna haurrengan piztarazteko.

Animaliekiko enpatia indartzen duela zezena nola torturatzen eta hiltzen den ikusteak? Otoi! Animaliekiko krudeltasuna normaltzeak giza-bizitzarekiko gutxiespenerako lehen urratsa ekar dezake… eta dakar.

Argazkia: The conversation

ALFERREKOAREN ERABILGARRITASUNA

Sarritan gogoratzen dut, ikasketen azken txanpan geundela irakasle hark esandakoaz: gure bizitza profesionalean jakintza mordoa aurkituko genuela, hasiera batean alferrekotzat har zitekeen arren, behin baino gehiagotan arazoetatik salbatuko gintuena... eta, nolanahi ere, gure bizitzaren joatean onuragarria izango zena.

Hamarkada asko geroago irakaslearen gogoetetara itzultzen naiz eta ikusten dut ez zegoela oker bere baieztapenean. Ziur nago bizitzak, gure lanbideari lotuta ez ezik, alferrikakotzat jo ditzakegun ezaupideak eskaintzen dizkigula etengabe, baina epe luzera asebetetzea eta ezagutza integralean aurrera egiteko aukera ematen digula.

Norbaitek alferrekotzat jo lezake igande goizean mendira ibilaldi bat egitea, lasaitasun espirituala beste helbururik gabe. Badira filosofia irakurtzea erabateko denbora galdutzat hartzen duena, ez baita zientzia aplikagarria. Edo, ziur aski, badela errentagarriagoa izango litzaidakeela uste duena erdaraz idaztera dedikatuko banintz lerro zentzu handirik gabeko hauek euskaraz eskaini beharrean.

Zalantza barik, mendian naturarekin bat eginda denbora galtzea, Platon lasai berrirakurtzea edo nire barrua libreki adierazteko zertxobait izkiriatzea... gozamen pertsonalerako iturri bat da, zalantzazko ezagutza erabilgarri horri erantzuna bilatzen saiatzea baino handiagoa. Nahiago dut gozatu, zertarako galdetu gabe.

Argazkia: Zuriñe

BIZITZAREN PUZZLEA

Segur aski, behin baino gehiagotan entzun duzu zuk, irakurle, bizitza puzzle handi bat bezalakoa dela, egunez egun osatzen dugun puzzle handi bat. Ez dut uste hau mugaketa  egokia denik, puzzle bakoitzak aldez aurretik irudi osoa eskaintzen baitu, bizitzak egin ezin duen zerbait.

Puzzle guztietan, pieza espazioari egokitzen zaion mugimenduak daude eta, jakina, jarritako moduarekin talka egiten duten beste batzuk. Koloreak, tamainak eta diseinuak desberdinak dira aukera bakoitzean, hura betetzeko abentura zailtzera jokatuko balute bezala. Ezer ez da berdina, eta pieza osoa nola moldatuko den ziur jakin gabe jotzen duzu. Egia da ez dela  bat ere soberan. Eta azkenean puzzleak itxura bat eskainiko du, agian jokalariaren gustukoa ez dena. Arrisku bat da.

Buru-hausgarri jokoa amaitzen ahalegintzen den pertsonak amore eman dezake. Jolas errazak eta oso zailak daude, eta jende trebea dago eta ez hain iaioa. Bizitzaren puzzlean, aldiz, beti geratzen da azken pieza bat jarri gabe. Baina ahaleginaren etengabeko ibilbidearen amaierara heltzear, kolore, tamaina eta diseinu ezberdineko momentuekin, normala da protagonista emaitzarekin pozik sentitzea, nahiz eta inoiz lortuko ez duen azken pieza kokatzea.

Argazkia: mekaniko

PERSPEKTIBA BERTIKALA

Duela egun batzuk ordenaren, agintearen eta boterearen aplikazioaren perspektiba aldaketari buruzko hausnarketa bat irakurri nuen. Egilearen tesia egoki eta zuzena iruditu zitzaidan: gure pentsamoldearen eta bizitzarenganako erreferentzia gisa ezkerra eta eskuina bereiztera eraman gaituen ikuspegia galtzen ari gara. Lerro hauek irakurriko dituzten gehienak borondate politiko eta soziala adierazten duen ardatzaren ezkerrera edo eskuinera kokatuko dira. Alde aldatzeak - mugimendu horizontala edozein dela ere - antzeko ahalegin pertsonala eskatzen du.

Egileak proposatzen zuen teoria da perspektiba bertikala existitzen dela eta betidanik egon dela. Eta hark zioenez, gizartean gero eta errotuago dagoen errealitatea da ikuspegi bertikalari dagokiona, eta bertatik goranzko edo beheranzko arauak, agintea eta boterea antzematen dira. Historian gutxitan eman da goranzko ikuspegia. Beheko mailetatik datorren eta goialdera igotzen dena beheranzko mugimendua baino askoz ere txikiagoa izan da. Beheranzko boterearen adibideak ditugun dinastia monarkikoak eta hierarkia erlijiosoak gogoratzea besterik ez dago eta, egungo egoerari erreparatuz, etorkizun hurbileko argazkia antzeman genezakeela zioen egileak.

Teoriak beti teoria, ziur dirudiena da, ordea,  laster gizartearen gidaritza hartzera deitua izango den belaunaldia ez dagoela oso prest goranzko ikuspegiari heltzeko. Frogatuta dago jarrera horrek askoz esfortzu, konpromiso eta ardura handiagoa eskatzen duela. Eta ez da, hain justu, gorantz begiratu behar duten mailetan soberan den ezaugarria. Askoz erosoagoa da gorantz ez begiratzea, handik datorkiguna ez ikusteko.

Argazkia: freepik

ZERGATIK JOTZEN DUTE KANPAIEK?

Denbora pixka bat eskaini nion San Pedro plazatik telebistan zuzenean jasotzen genituen berriak ikusteari. Hainbat katearekin konektatu nuen, eta, oro har, aukeratutakoa nor izango zen jakin aurretik, antzekoak ziren estudioetako iruzkinen erritmo eta mota. Gero aldatu egin zen, katearen arabera. Irekienek berriarengan aurreko Aita Santuaren profila antzematen zuten. Eremu “nazionalekoek”, aldiz, aukeratutakoaren ama espainiarra dela nabarmendu zuten Normala.

Baina gaur beste zerbaitera nentorren: ezagutu nuen lehen Aita Santuaren erreleboa, Joan XXIII.arena izan zen, 1958an. Herriko parrokiako kanpai-jotzeak ekarri zigun berria. Une hartan gainezkatu gintuen haur-euforian, Espiritu Santua uso baten itxuran igarri genuen San Pedro basilikaren gainean, hegaz. Gaur, inozotasuna galduta,  badakigu gauzak ez direla horrela.

Eta plasma-pantailaren aurrean nire besaulkian eroso eserita, lo egitea eragozten dien aitzakiarekin egungo gizartean ezkilak isilarazi dituztenen kontra jarri naiz. Ez dago komunitatearen bizitza erregulatzeko dorretik kanpaiak astintzea bezalakorik. Gaur, aita santuaren aldaketaz gain, herriko futbol taldearen garaipena (edo porrota) iragar liteke, ospitaleko familia-mediku berriaren izendapena, eskola publikoan irakasleen greba bertan behera utzi izana edota Herri Urratserako autobusaren irteera. Proposatzea da kontua, eta horixe egiten dut hemendik.

Argazkia: National Geographic

EMILIO GUEVARAK ARAZO BAT DU

 “ETAk lortu ez zuena, euskarak egin du, eta Logroñora etorri naiz bizitzera” Hala nabarmendu du kazetariak Emilio Guevara Arabako diputatu nagusi ohiari egindako elkarrizketa. Kuriositatez irakurri dut publikatutakoa, ez politikari ohia —hala izaten jarraitzen duena, barreratik bada ere— zuzenean inporta nazakeen edozertan erreferente delako, baizik eta euskarak erbestera zergatik behartu zuenari buruz zer zioen jakiteko. Eta egia esan, Guevaratarren etxean arazo bat zegoela ulertu dut.

Lehenik eta behin, Don Emiliori esan nahi diot nire bilobarekin egunero ikastolara joaten naizela eta euskaraz adierazi eta ikasteko gai diren  jatorri geografiko ezberdin eta urruneko dozenaka neska-mutiko ezagutzen ditudala. Beren seme-alabak A ereduan matrikulatu dituzten gurasoak ere ezagutzen ditut; euren eskubideen barruan daude, noski, nahiz eta pena pixka bat ematen didan seme-alabek bi hizkuntza ofizialak erabili ahal izateko gurasoek aukera aprobetxatu ez jakiteak.

Guevarak bere bilobak «euskararekin oso arazo larriak» zituela dioenean, lerro artean irakurtzen ari naiz arazoak izan zituela beste irakasgaietan ere. Agian oker nabil. Baina Euskal Herrian «oso zaila da ama-hizkuntzan ikasteko plaza aurkitzea” baieztatzeak  —bereziki familia bizi zen bezalako hiri batean— nahikoa bilatu ez dutela esan nahi du... edo beste arrazoi ezkutu bat dagoela Euskaditik alde egitea justifikatzeko. Guevara jauna: berriro dezepzionatu nauzu. Arazo bat duzu... Logroñoko zure etxean.

Argazkia: Internet

PSIKIATRIAREN BIDE BIHURRIAK

 

Nire liburutegian leku gehien hartzen duten egileetako bat Sigmund Freud da. Hau inongo lotsarik gabe esaten dut, nire "pleistozeno" partikularrean bere sare teorikoan harrapatua geratzeaz gain arren, austriarrarekin harreman afektiborik edukitzetik urrun nago,  ikasle gisako nire bizitzara gutxi gora beherako modu erabakigarrian sartu zela izan ezik. Eta onartzen dut noizean behin bere liburu batzuk berrirakurtzen ditudala, 1960ko hamarkadaren amaierako datak daramatzatenak. Ziurrenik, nire garai  samur hura gogoratzearren.

Bistakoa da zientzia izugarrizko abiaduran eboluzionatzen ari dela, eta psikiatria ez dago atzean. Bere bilakaeraren fase konkretu batean, terapia askatzaile bat izatetik gaixoa atzeman eta menderatzen saiatzera igaro zen, praktika hori askapena baino sinple eta errazagoa baita. Ez dut esaten ikuspegi hori ohikoa denik, baina egia da psikiatrek ahalegin handia egin behar dutela oreka etikoa mantentzeko.

Zoroetxeak ezagutu ditugu, erraz sartzea eta irtetea oso zaila zen tokiak. Hasierako psikiatriaren teoria eta praktika eredu horretan oinarritzen zen. Gaur egun, zientziak gaixotasuna pertsona bakoitzaren egoerara egokitzeko aukera ematen du,  horrek tratamenduan eragiteko aukera ahalbidetuz. Gainera, zaintza sanitario eta farmakologikoak jarraipen zuzenagoa eta pertsonalizatuagoa eskaintzen du.

Hala ere, praktika psikiatrikoen aurka ageri direnak ulertzen ditut, normalean euren azalean negatiboki bizi izan dituztelako. Horrek psikiatren etengabeko birziklapena gaixoaren tratamendua bezain garrantzitsua edo areago dela berrestea garamatza, lanbide guztietan gertatzen den zerbait, alegia. Argazkiko mezuak erakusten duena adieraztea, ordea, gehiegizkoa iruditzen zait.

Oharra: astetan egon ondoren idakiño hau argitaratu baino apur bat lehenxeago hormako pintada garbitu dute.