SAN ESTEBANTXE

Aramaioko esaera zahar batek “Natibitate, ase ta bete; San Estebantxe, handik aurrera lehen letxe” dio, abenduaren 26an ohiko martxa berreskuratzen dugula adierazi guran. Errealitatera itzuli gara, beraz, azken orduotako kolore artifizial anitzeko gorabeheretatik kanpo, aurrerantzean egutegi monotono eta, zergatik ez esan!, neurri handi batean bihozgabe batera behartuta. Galderak errepikatuko ditugu: zer gertatzen ari zaigun, noiz arte pairatu beharko dugun egoera lazgarri hau, etorkizun ekonomiko hurbilak zer ekarriko digun eta abar.

Ezin izan genuen inoiz imajinatu zomorro soil batek bizitza nahastuko zigunik birus madarikatu honek egin digun bezala. Eta zigor biblikoa bailitzan, menderatzen gaituen eszenatoki baten aurrean gaudela, momentura ondoen egokitzen dena gugandik ateratzen saiatu behar gara, asmatzen ari garen edo, besterik gabe, erabakitzea porrot ziurra den jakin barik.

Denok daukagu gure San Estebantxe inflexio puntu partikularra eta hark gidatu beharko gintuzkeela pentsatzen ibili ordez, abaguneko bitartekoak buruz erabiltzea iruditzen zait osasuntsuena. Erantzukizun guztia bestearena dela uste izatea inmorala iruditzen zait. Inor ez dago inoren gainetik, ez egoera latz hauetan, ez inoiz.

Argazkia: Ekain

AZKENIK ASKE

 “Azkenik, aske! Jainkoari eskerrak ematen dizkiot, azkenik aske naizelako” horrela irakurtzen da 1968ko apirilaren 4an erail zuten Martin Luther Kingen hilobian. Agian gazteenek ez dute jakingo Luther King, AEBetako arrazakeriaren kontrako borrokalari sutsu eta burutsua izan zela, eta indarkeriarik gabeko erresistentzia aldarrikatu zuela bere ekintzak aurrera eramateko orduan.

Egia da erabateko askatasuna heriotzak bakarrik ahalbidetzen digula, egia bada ere une horretan bizidunen artean geratzen direnei behintzat gure egoera berriaren erakuspena eratzea ezina dela. Martin Luther Kingek askatasuna mundu honetan nahi zuen baina balek eragotzi zioten bidea. Eta beste munduaren askatasuna besarkatu behar izan zuen.

Pandemia dela eta, txertatuen eta ez txertatuen askatasuna ez da berdina. Nirearen mugek talka egiten dute bestearenekin eta automatikoki auzia pizten da bestearen esparrua nork inbaditu duen argitu gabe utziz. Ez bide dago irtenbiderik eta eztabaida mingotsean galtzen gara, indibidualki eta giza talde gisa ahulagoak bihurtzen garen bitartean.

Egiaztapen bakarra da, birusak bere lana egiten segituko duela, eta batzuei betiko askatasunaren giltza ematen dien batera, besteei askatasunaz ezbai antzuan iraun ahal izateko igarobidea eskuratuko die. Horrela, donec venit hora novissima, azken ordua heldu arte.

Argazkia: JMVM

NBAko ADISKIDEAK

 

Ez naiz ari AEBetako saskibaloi txapelketaren ahalezko lagunei buruz, ezta inongo ligaxkan lehiatzen diren ezagunen gain. Ez. Sinpleagoa da idazkiño honen goiburuaren nondik norakoa: izen horrekin mugatzen du nire adiskide batek, betiko lagun taldeko kide batzuen jarrera; izan ere, beren ohiko nagusitasunarekin, gutxietsi egiten dituzte beren ustez maila apalagokoak direnak.

Horrela izan da beti, koadrilak osatzen hasten diren unetik bertatik. Inor ez da beste inoren berdina, eta denok dugu berezko sena ezberdin agertzeko, idatzi gabeko hierarkia bat sendotu nahian. Baina toxizidadea azal daiteke, hain justu euren burua nagusitzat daukatenen jarrerak gainerakoen duintasuna behin eta berriz erasotzen dutenean. Lagun talde batek hainbat hamarkadatan jasan dezake elementu jakin batzuen nagusitasun toxikoa, eta kasu askotan jazotzen da horien ustezko behekoak isilean daramala bere sentimendu jipoitua, borrokarako gogorik gabe, zismarik ez sortzeko.

Komikoena da (bai, komiko idatzi dut) behin erabateko heldu arora iritsita, toxikoen jarrerak berean jarraitzen duela egiaztatzea. Horrek ez du besterik erakusten elementu horiek benetako buru desorekatuak direla baino. Izan ere, NBAn bertan ere, betiko izarrak, behin erretiroa hartuta, adiskidantzazko partiduetan bakarrik aritzen dira. Beraz, egin behar dena da, koadrilako desorekatzaile aktibo petralak popatik hartzera bidaltzea, agudo.

Argazkia: Ekain

SAN NIKOLAS

Egutegi kristauaren arabera, San Nikolas eguna ospatzen dugu gaur, haur-jai erabatekoa, leku jakin batzuen tradizioan modu bitxian errotua, ziurrenik, besteak beste, bere jatorri ezezagunagatik. Txiki-txikitatik ospatu dut haur eskalearen jaia, lehenik neronek zuzenean kalez kale abestuz eguneko kopla; gero seme-alabaren ondoan eta orain biloben itzalean.

Gero egutegi politikoa inposatu zitzaigun, eta haurren jaia adinekoen interes handiagoaren mende geratu zen; izan ere, zubia herritik urruntzeko aprobetxatzen badute, San Nikolas gizajoari mendetako izaera atsegina kentzen diote, eta, zeharka, bigarren mailara baztertzen dute.

Aitortu behar dut jaiek beren xarma galdu dutela niretzat. Artifizialak iruditzen zaizkit. Baina San Nikolasekoa salbatu egingo nuke galera ia orokor horretatik, oraindik ere umeen gogo inozoak bere freskotasunetik itxaropenerako izpia ikusarazten baitit. Eta ume sentimendua sakratutzat daukat, helduon zabarkeria guztien gainetik. Horregatik, gaur ere kantatuko dut kopla: San Nikólas coronado, arzobispo mariandrés...

Argazkia: euskonews

DURANGORA, BAI? EZ?

 Aurten zailxeago du pertsonalak Durangoko Azokara heltzeko. Koronabirusaren bide saria garesti ateratzen ari zaigu, eta oraindik ez diogu antzik ere ematen azken kostu osoaren tamainari. Bistan da euskal liburuen salmentak ez duela aurten markarik jarriko, kostatzen baitzait pentsatzea balizko merkataritza elektronikoak orekatuko duenik Azokako saltokietan pairatuko den defizita. Merkatuen gora beherak, finean. 

Eragingo al du, ordea, Durangoko defizit absolutuak portzentaje berdinez oro harreko irakurketaren mailan? Ez, inondik ere ez, arrazoi sinple batengatik: erosten den guztia irakurtzen ez delako. Hori dela eta, Durangoko erromesen jarioa apalagoa izango den arren gutxitze traumatiko horrek ez du euskal irakurleen aktibitatean orbainik utziko. Euskal irakurleak Durangotik kanpo dauka bere azoka urte osoan, eta abenduan Tabira zaharreko bidea hartzen badu ere beste zerbaitek erakarria da, erosi nahi hutsak baino. Eta euskal irakurle ez denak Durangon eros dezakeenak ez dio euskal literaturari bultzadatxorik egiten. 

Nik, euskal irakurlea naizenez, badaezpada ere, ohiko nire liburu dendara joko dut. Durango beti egongo da hor, aurten agertuko ez naizen arren. 

Argazkia; durangoazoka.eus

 

EUSKALDUNIK ZORIONTSUENA

 

Zorionaz galdetzen zaigunean irudimena hegan hasten da eta trumilka datozkigu balizko mugaketak. Orduan konturatzen gara zorionak, gutxienez, ez bat baizik gizakiak adina begitarte eduki ditzakeela, zoriona ukiezina baita, sentimentala, eta beraz psikeak agintzen du bizipen fisiko guztien gainetik. Zoriontsu izan daiteke oinazean. 

 Xabier Amuriza bertsolariak adierazi berri duenez, bera da “bigarren euskaldunik zoriontsuena” Eta badaki zein izan zen lehena: Bernat Etxepare idazlea, hau da, Linguae Vasconum Primitiae liburuaren egile ahaztezina (ahaztezina behintzat adineko euskaldunontzat, kostatzen baitzait pentsatzea gazteek nafar klasikoaren liburua irakurri dutenik) Amurizak ordu ederrak eman bide ditu apaiz heterodoxo eta erromantiko haren obra euskara batuan jartzen. Ondorioz haren kideko bilakatu da bizitza sentimenduetan eta zoriona nagusitu zaio.

Pozten naiz Amurizaren egoeraz. Bakean eta askatasunean garatutako lanari beti geratzen zaio ateren bat zabalik, ukiezintasunean nagusitzen zaigun zorionaren argi printzak sartzen uzten dituena. Horrexegatik aisialdian (otium) zein negozioetako (nec-otium) saiakerak gogokoak behar dira izan, zapore atseginarekin amaituko badira. Finean, denak izan gaitezke euskaldunik zoriontsuena.

Argazkia: Zuriñe 

EZ NAU IZUTZEN EROSGAIEN URRITASUNAK

 

Ez dela opari dendetan erosgai nahikorik egongo? Eta? Harrituta nago hain ikuspegi sinplista eta buru gutxikoarekin, harrituta eta izututa, nagusiak garen arren gure heldutasuna iristeke dugula egiaztatzen baitut. Eta denbora alperrik xahutu dugula iruditzen zait.

Ez noa kontsumoaren kontrako jarrera numantinoa egitera, inondik ere ez. Gizakiari adimen puntu bat piztu zitzaion unetik beretik gizadiaren ardatza elkar truke libreko gaietatik igaro da, dei dezagun diru edo beste edozein balore. Ezin da ulertu gizon emakumeen historia eduki ekonomikoen sostengu gabe. Industria eta merkataritza oinarrizkoak ditugu gure espeziearen bilakaera etengabean.

Baina postulatu horietatik abiatuta, gastatzeagatiko gastatze desaforatua, neurrigabea, adimenaren desbideraketarik arriskutsuenetakotzat jotzen dut, eta horrexek izutzen nau. Gizon emakumeok ordena apur bat jarri behar dugu lur planeta honekiko gure harremanetan. Glasgow-eko goi bileratik atera ez diren neurriak ahalbidetzeko eta megakorporazio itotzaileek ezartzen dizkiguten kateak apurtzeko formula bilatu behar dugu, aiene antzu eta guztiz alienagarrietan erori gabe.

Mugarri erabakigarri batera ailegatu gara eta inguruei erreparatuz, erosgaien balizko urritasunak hausnarketarako aukera ekar liezaguke. Planto egin diezaiogun zentzun gabeko kontsumoari eta ireki ditzagun bide berriak, gure kontzientziarekiko erantzukizun osoarekin.

Argazkia: Ekain

HIRUGARREN DOSIAREN BILA

 

Eslogana gure herrietako hainbat ormatan ageri da, eta lehen aldiz irakurtzean batxilergoan kimika ikasten ari ginela azido sulfurikoaz ohi zen ipuin irrigarria gogoratu dut. Elementua koloregabe, zaporegabe eta usaingabe zela mugatu zuen ikaslea irakasleak azidoaren tragoxka bat hartzera gonbidatu zuen. Ikasle gizagaixoak begiak beren orbitetatik aterata... “Niri gustatzen zait” ihardetsi zuen hankaz gora erori baino lehen.

Grafenoaz ez genekien ezer garai haietan, deskubritu gabe zegoen eta. Orain ere gutxi da ezagutzen dudana, teknologia aurreratuetan asko erabiltzen denaz gain. Horrezaz aparte, izadian dugun materialik gogorrena dela esan zaigu zientzia zirkuluetatik. Karbono hutsa bide da, grafitoaren aldaera hurbila. Nolakotasun azpimarragarriak, beraz, grafenoarenak. 

Eta eslogana gustatu zait, bi arrazoirengatik. Alde batetik positiboa delako txertoei dagokienez, ez ditu baztertzen, arbuiatzen. Eta bigarrena, grafenoaren bidez karbono bihurtzen garen bitartean txertatuaren iraunkortasunaren alde dagoela ematen duelako. Ormako idazlearen esku anonimoaren asmoa gizadiaren bataz besteko adinean modu gehigarriz eragitea dela esango nuke, azkenik fosilak bilaka gaitezen.

 Nolanahi ere, nire kasu partikularrean ez nator bat ormako aldarrikapenarekin. Nahiago dut esperimentuak gaseosarekin burutzea, badaezpada ere. Eta urte gutxiagorako igarobidea emango didan arren, Pfeiffer-eko hirugarren dosia hartuko dut, zalantzarik gabe.

Argazkia: JMVM

EZ DAUKAT BESTE ARMARIK

 Idazkiak, hausnarketa publikoak, ikus entzunezko mezuak, elkarretaratzeak eta abar alperrekoak bide dira, ez dute ezertarako balio izan. Zentzun gabeko bizimodu arriskutsura itzultzen ari gara, hemen ezer gertatu izan ez balitz bezala. Edozelan ere, ez noa ikasgai moralik ematera, ez bainaiz inoren argi dorrea eta nahikoa daukat nire ortutxoarekin, besteenetara sartu barik.

Baina nolabaiteko eskubidek babestu beharko nindukeelakoan nago. Ozeanoa zeharkatzera doan itsasontziari nazioarteko arautegiak salbamenduko txalupak eraman behar dituela gogorarazten dion bezala, edota hegazkinean flotagailuak derrigorrezkoak direla baieztatzen zaigun antzera, ez dut ulertzen zergatik pandemiaren eragin hiltzailea errotik erauzi ez den bitartean hiritarron eskubide guztiak ez diren errespetatu behar. Nork bermatzen dit niri, adibidez, atenditzen ari zaidan osasun zerbitzuko profesional horrek osasun neurriak bete dituela?

Lege entramatuak erdi umezurtz uzten nauen bitartean, nire eskubideari iseka egiten dioten guztiak madarikatuko ditut. Zoritxarrez, ez daukat beste armarik.

Argazkia:Ekain

EZ DA INFERNUKO SUA

 

Sumendiaren irudiak ikusten ditut eta gero eta garbiago daukat infernua lur planetan dagoela. Zerua adierazteko begirada gora zuzentzen genuen bitartean, infernuaren kokapena lur azpiko misterioan jartzen genuen beti. Pedro Boteroren galdara esaten genion, erdi txantxetan. Egun hauetan gure zain galdara gori goria eduki genezakeela erakusten - transmititzen- ari zaigu La Palmatik, eta askorengan halako sentsazio artegatsua piztu da: hain gogorra izango al da infernua?

Izuak inguratutako anima horietara lasaitasun puska bat eraman nahian, gogoratuko diet elizaren pentsalari batzuek - Francisco goi agintaria barne- duela urte batzuk abisatu zutela infernua ez dela existitzen, ez dela toki fisiko bat, psikiko edo espiritual baizik. Niri behintzat baieztapen horrek sosegu apur bat dakarkit, zigor ikaragarria izango baitzen suaz gain, hemengo aldeko zure bizitza izorratzen eman duten horiekin eternitatearen iluntasunean egon behar izatea...

 La Palmako sumendia, beraz, ez da infernuko sua azalerazten ari, gure planeta txiki eta polit hau inoiz zeharo kiskalita utziko duen material goriaren lagin txiki bat baizik. Nik, bada ezpada ere, jainko guztiz ahaltsuarenganako komunioa elikatzen segituko dut, nire gogo boluntarioki isolatutik, hondamendi mundiala noiz gertatuko zain egon barik.

Argazkia: elperiodico.es